Марий йылмым туныктышо: «Кызытсе саманыште марий йылме деке йочам савыраш йӧсырак»

Туныктышо школыш толшо йоча-влакым возаш, лудаш, шотлаш туныкта. Тудын пашаже аклыдыме. Туныктышо ача-авамат алмашта, йӧсӧ годым эре полша. Шочмо йылмым келгынрак да кумданрак палашлан марий йылмым туныктышо полшен шога. Лачак Советский район Ӱшнӱр кыдалаш школышто марий йылмым тунемаш, йӧраташ да марий шӱлыш дене илаш Волкова Зинаида Александровна туныктен шога.
Зинаида Александровна ынде 33 ий туныктышылан пашам ышта, эре ик школыштак тырша. Шкеже У Торъял район Чобык ялыште шочын, Немда школышто шинчымашым поген. Пединститут деч вара распределений почеш Ӱшнӱрыштӧ пашам ышташ тӱҥалын. Тидыже тудлан кажне кечын мӧҥгыжӧ кудалышташ йӧнан лийын. «Тынар ий школышто тыршымеке, моло пашам ыштенат ом мошто гай чучеш. Пашам куаным конда, а тидыже эн тӱҥ. Ийготем дене вашке пенсийыш шуам. Ончыкшым туныкташ тӱҥалам мо, илыш ончыкта», — манеш Зинаида Александровна. Зинаида Александровнан тунемшыже-влак 1993 ий гыч олипиадылаште шинчымашым кажне ийын гаяк тергат. «Ончыч районышто кокымшо, кумшо верым налынна. Ончыл верыш опытан туныктышо-влакын тунемшышт лектыныт. Роҥго, Шуарсола, Кельмаксола, Кодам школ-влак сеҥат ыле. Меат ончыл верыш лекташ шоненна. Жап эртыме дене опыт погынен. Материалым, тӱрлӧ ийысе заданий-влакым поген шогымо, ямдылалтме, — ойла туныктышо. – Ятыр вийым, тыршымашым пышташ кӱлын».
Зинаида Александровна школышто «Мут поянлык» кружокым наҥгая. Тушто утларакшым лексикологийым келгын тунемыт. Вет тидыже йылмымат, литературымат тунемме годым моткоч кӱлешан.
Зинаида Александровна шке йӧратыме тунемшыже-влак дене кугешна, куана, кунам тудын ньогаже-влак сеҥышыш лектыт. «Мый чыла йоча-влак декат икгай кумылым ончыкташ тыршем, ойыркалымаш уке. Но кажне йочан шке йӧратыме предметше уло. Марий йылмымат, литературымат тыршен тунемше-влак ятыр улыт. Нуно шке шинчымашыштым олимпиадылаште, конкурслаште ончыктат. Кунам йоча-влакын сеҥымашыштым ужам, пашам ышташат кугу кумыл лектеш. Теве тений марий йылме дене олимпиадыште латикымше классыште тунемше Алёна Таныгина да луымшо классыште Анастасия Булыгина, а марий литератур дене луымшо классыште тунемше Кристина Рябчикова регионышто да регион-влак коклаште икымше верым школлан кондышт», — ойла туныктышо. Палемдыман, латикымше классыште тунемше Оксана Шабалина республикыште кокымшо верыш лектын, но чаманен каласаш логалеш, регион коклаште таҥасен кертын огыл.
Ӱшнӱр школышто марий йылмым кумылын тунемыт. Тиде Зинаида Александровнан паша лектышыже. Тудо марий йылмын кӱлешлыкше нерген икымше сентябрьыштак каласкала. «Тӱрыснек туныктымо пашаште нелылык шуко уло. Ялыштат ача-ава-влак йочаштым йочасад гычак рушла мутланаш туныкташ тӧчат. Марла урокышто веле огыл кутырена, мероприятий-влакат шочмо йылме дене эртаралтыт, предмет дене кружокат пашам ышта. Но кызытсе саманыште марий йылме деке кумылыштым савыраш йӧсырак» — шуя шке мутшым Зинаида Александровна.
Пытартыш жапыште шуко ача-ава йочажым рушла мутланаш туныкта, школыштат шочмо йылмым кугыжаныш йылме семын веле тунемыт. Тыгай пашалан Зинаида Александровна пеш ӧпкелалтеш. Каласен кодыман, Ӱшнӱр школышто чыланат шочмо йылмым тунемыт. Тыгак 10-11 класслаште марий литературым келгынрак шымлат. Ӱшнӱр школыш кугарня еда МарГУ гыч Галина Никитьевна Бояринова коштеш. Школышто марий шӱлыш дене илат. Марий пайрем-влакым пайремлат, марий тувырым чиен, марла мурат, куштат. МарГУ пелен кеҥежымсе школыш йот эл гыч толшо-влак Ӱшнӱр школыш кажне ийын манме гай толын каят. Тушто нуным модмаш, куштымаш, марий кочкыш дене шокшын вашлийыныт. Нунын дене эре кылым кучат. Мутлан. ӱмаште декабрьыште, Марий тиште кечылан Австрий гыч марла кутырышо ик уна интернет гоч видеороликым колтен. Тунемше-влак ӧрын онченыт: Австрийыштат марла кутырышо-влак улыт, а ме южгунам шочмо йылме дене мутланаш вожылына.

Автор-влак: И. Кудряшова, Н. Любимов

Кидшер
Шонымашым ешараш