«Изи Пумырем – кужу ӱмырем», — тыге возен ик почеламутыштыжо поэт-новатор Валентин Колумб.
Тудын лӱмжӧ Марий Элыште гына огыл, тӱня мучко палыме. Ятыр произведенийжым йот йылмылаш кусарыме. Валентин Колумб кажне шонымашыжым, тӱня умылымашыжым, илыш шижмашыжым, сылнымут корнылашке чон шулдыржо дене авалтен, шыҥдарен кертын.
26 июньышто Морко районысо Пумыр ялыште В.Колумбын 80 ияш лӱмгечыжлан да 30 ий «Колумб лудмаш» конкурсым эртарымылан пӧлеклалтше «Сылнымут аршаш шочмо Пумыр ялыштем» поэзий пайрем эртен. Ик тӱҥ сомыл: В.Колумблан пӧлеклалтше бюстым почмаш — ӱмырешлан шарнымашеш кодеш.
Ялыш пурымо капка ончылно 11 шагатлан уна-влакым кинде-шинчал, сылне муро дене вашлийыныт, тушеч В.Колумбын бюстшо деке шумеш муралтен воленыт. Пайремыш Валентин Христофоровичын Ольга ӱдыржӧ, родо-тукымжо толыныт. Ты ялыште бюстым шогалтыме шотышто инициативе дене ты ялеш шочшо Вячеслав Валентинович Александров ныл ий ончыч Марий элысе тӱвыра, печать да национальность паша шотышто министерствыш лектын. Колумбым чот пагалыше, йӧратыше еҥ-влак деч надырым поген, калык окса дене чапкӱм шогалтыме верым ойыраш, эрыкташ, негызым пышташ, постаментым нӧлташ да бюстым «Культурное наследие» программе почеш шогалташ кутыраш миен. Чыла тиде 26 июньышто шукталтын. «Кугу таум тӱвыра министр М.Васютинлан, алмаштышыже-влак А.Ивановлан, Г.Ширяевалан, тыгак А.Хватлан, скульптор В.Карпеевлан каласем. Нунын полыш деч посна ты сомылым виктараш ок лий ыле. Поэтын икымше ончалтыш гычак сын-кунжым, шкеж гайымак, лачак самырык годсыжым скульптор Владимир Карпеев ыштен моштен. Кугу таум спонсор да надыр дене полшышо еҥ-влаклан ойлем. Калык деч 82 тӱжемат 237 теҥге погынен. София Чемекова ден Роза Милютина лу тӱжем дене пыштеныт. Чоҥымо материал дене «Лилия» кевытын озаже Сергей Ильин, Зеленогорский лесничестве гыч Рустем Гибайдуллин, Волаксола ял шотан илемым вуйлатыше Владимир Михайлов, Волаксола школым вуйлатыше Владимир Николаев полшеныт. Постаментым нӧлтымашке да технике дене верым тӧрлымашке Пумыр гыч икте кодде манме гай ушненыт. Мыйым умылымыштлан да паша дене полшымыштлан кугу тау», — манеш Вячеслав Александров.
Бюстым Галина Ширяева ден Валентин Колумбын Ольга ӱдыржӧ почыч. Пайремыш толшо кажне еҥ пеледышым пыштен, поэтлан вуйым савен, Пумыр ялысе кумда аланышке почеламутым лудмо конкурсыш ошкылын.
Конкурсыш 64 участник толын. Колумбын почеламутшо-влакым марла, рушла, йот йылмыла дене, автор-влакын лудмышт литературный номинацийыште ончалтын. Музыкальный номинацийыште Колумбын почеламутшо-влаклан да автор-влакын мурымышт аклалтын. Тыгак «Фотосӱрет» номинаций лийын. Конкурсышто 12 ий марте, 12 гыч 16 ияш марте, 16 ияш гыч 20 ияш марте, 20 ияш да кугурак ийготан-влак коклаште таҥасымаш лийын. Пошкырт кундем Мишкан районысо Чорай гыч Шаймардановмытын ешыже толын ыле. Алена Яковлевна Людмила ӱдыржӧ да Владислав эргыже дене тора корным ончыде, Морко кундемыш толын. Ава ден ӱдыржын усталыкыштым жюри кокымшо вер дене аклен.
В.Колумбын почеламутшым марла лудмаште 12 ий марте ийготан коклаште Морко районысо Шеҥше йочасад гыч Виктор Алексеев «Йӱдшӧ кушто ила» почеламут дене сеҥен. Советский районысо Алексеевский школ гыч Юлия Васильева «Ий ӱмбалне» почеламутым лудмыжлан налын.
12 гыч 16 ияш ийготан коклаште кок икымше вер лийын. Иктыже: Волжский район Карай школ гыч Дмитрий Соколов – «Кол азырен» почеламутым моткоч чаплын йоҥгалтарен. Тиде рвезым чыла гаяк конкурсышто ужына, эреак сеҥыше лиеш. Уста рвезе! Национальный президент школ-интернат гыч Даниил Никифоров «Йошкар-Ола» почеламут дене жюрилан келшен.
16 гыч 20 ияш группышто Морко 1-ше номеран школын тунемшыже-влак Ольга Павлова ден Ярослав Яковлев сеҥеныт. «Мыйын лу илышем лиеш ыле гын» почеламутым марий да финн йылмыла дене лудыныт. Ныжылгын, шӱм-чоным йӧратымаш сескем дене авалтен, поэзий аланыште ойыртемалтыныт. МарГУ-н студенткыже Кристина Иванова «Чодыра йомак» почеламутым моноспектакль семын ончыктен да тудат икымше верым налын.
20 да кугурак ийготан-влак коклаште икымше верым Морко районысо Октябрьский школын туныктышыжо Эльвира Николаевалан «Модыш гыч лодыш» почеламутым лудмыжлан пуэныт.
Колумбын почеламутшым рушла лудмаште 12 ий марте ийготан коклаште Морко районысо Зеленогорскмй школ гыч Максим Никифоров «Рыжий» почеламутым лудмыж дене икымше верым налын. 12 гыч 16 ияш-влак коклаште Морко 1-ше номеран школ гыч Илья Александров ойыртемалтын. «Ори-ори-оп» почеламутым лудмыж годым сценышке ачаже, Александр Александров лектын да эргыж дене коктын ваш шогалын, кушталтеныт. Тиде сылне номер ончаш толшо-влакын кумылыштым савырен. «Йот йылме дене йоҥгалтарыме» номинацийыште Провой вел Красногорский 2-шо номеран школ гыч Анна Степанова шкетын лийын да тудак икымше вер дене палемдалтын. «Автор-влакын почеламутышт» номинацийыште Морко 2-шо номеран школ гыч Наталья Декина ден У Торъял вел Шура гыч Зинаида Иванова «Волгыдо чолга шӱдырем» почеламутшо дене икымше верыште лийыныт.
«Автор-влакын мурышт» номинацийыште икымше верым Морко районысо Кокласола ял гыч Геннадий Алексеев сеҥен. Шочмо кундемыштыже уста мурызо семын палыме.
«Фотографий» номинацийыште Советский район район гыч Валентина Чимаева икымше вер дене палемдалтын.
Кажне конкурсант пӧлек дене палемдалтын, сеҥыше-влаклан Чап кагазым кучыктымо. Кумылаҥдыше пӧлекым Марий тӱвыра рӱдер, «Кугарня», «Ямде лий», «Марий Эл» газет редакций-влак да поэтесса Зоя Дудина пуэныт.
Колумбын почеламутшым устан ойлышо-влак коклаште у участник-влак шагалын ешаралтыт. Ик участникымак кеч-могай поэзий пайремыште ужаш лиеш. Тиде, ик велым, куандара, но тыгодымак туныктышо-шамычлан весе-влакымат ямдылыман. Тыге кумылан-влак ӧрдыжеш кодыт. Умбакыже могай-гынат вашталтыш лийшаш. Республикысе да регионысо гына огыл, тӱнямбал кӱкшытышкат Колумб дене палдараш кӱлеш. Финн-угор калык-влаклан уверым ондакак колтыман. Тунам марий поэзий пайремым эшеат кугу кӱкшыт дене аклаш лиеш. Икмыняр ий почела мыят жюри радамыште лийынам. Чыла участникым колыштын лекмек, тыгай каҥашым пуэна: Колумбын палыдыме почеламутшо-влак дене палдарыман. Чӱчкыдын ик почеламут-влакак йоҥгат, колышташ да аклаш неле. Почеламутым лудшо-влак шотлан толдымо жестикуляцийым чӱчкыдын ыштат, йӱкым утыж дене кугемден ойлат. Акым сулаш манын, кужу почеламутым ойырат, а вет южгунам кӱчык почеламутат шкеж деке савырен кертеш. Тыгай кужу почеламутым лудынам, а верым огыт пу манынат шонат. 12 ияш марте номинацийыш йочасадыш коштшо-влак ушнат. Тугай мастар, уста улыт, садлан школыш да йочасадыш коштшо-влаклан посна ойыртемым ышташ кӱлеш. Конкурслан ямдылалтме да ойырен налме тур кайыме годымак организатор-влаклан, поснак туныктышо тунемше-шамычлан могай почеламутым тунемаш пуаш кӱлымым решатлыман.
Тунам конкурсын вийже да лектышыже поян лийыт. Музыкальный номер ден композиций-влак пайремым утларак сӧрастарат. Ты гана нуно шагал ыльыч. Колумб пайрем эреак кугарнян эртаралтеш. Шуко еҥ паша кечын толын ок керт, ончыкыжым июньын пытартыш шуматкечынже эртараш гын, сай ыле. Тунам калык шуко погына да куанен каналтен кертеш. Концертым Марий кугыжаныш филармонийын «Марий кундем» ансамбльже да лӱмлӧ мурызо-влак сӧрастареныт. Пайрем этнодискотеке дене мучашлалтын.
«Ял калыклан кугу таум каласем да ӱшанем: ончыкыжымат мер пашаш кумылын ушнат да Пумыр ялыштына поэтын бюстшо воктене арулыкым эскераш тӱҥалыт. Тиде бюстым шогалтымым поэтын кӱчык ӱмырыштыжӧ кужу корнылан шотлем. Ончыкылык тукым Колумбым палаш, сылнымут тӱняжым шымлаш да тунемаш тӱҥалеш. Шкенан изи ялнам арален кодашат полша», — мучашлыш В. Александров.
Автор: Татьяна Пчёлкина.
Сергей Пчёлкинын фотожо.