«Кидшер» интернет-журналын коллективше уло кумылын таче Марий Элын пагалыме еҥжым Петр Андреевич Апакаевым саламла!
Апакаев Петр Андреевич – педагогике шанче доктор, профессор, академик, литератор, моткоч ура, поро чонан айдеме. Тудо таче, сорла тылзын кокымшо кечынже, шочмо кечыжым палемда.
Петр Андреевич Башкир АССР Калтаса районысо Тошто Оръябаш ялысе кресаньык ешыште 1936 ий 2 августышто шочын. Ачаже, Апакаев Андрей Апакаевич, 1945 ий марте паша фронтышто служитлен, сар деч вара шочмо Тошто Оръябаш ялыш пӧртылын да колхозышто тыршен. Аважат, Меҥсуло Апакаева (марий поэт Эрвел Осып – И.Абдуллинын тукым акаже) ялысе колхозыштак пашам ыштен, но 1943 ий май тылзыште ӱмыржӧ лугыч лийын. Изаже, Анатолий Апакаев, Одесский областьысе Измаил олаште ила. Кызыт сулен налме канышыште. Тудо 2006 ийыште «Возвращение к детству» художественно-автобиографический повестьым савыктен.
Ачаштын сар гыч пӧртылмешкыже Петр Анатолий шольыж дене коктын илен.
Икымше классыш тунемаш Петя 1943 ийыште шочмо ялышкыже тӱҥалтыш школышко каен. Кум классым пытарымешке Алексей Васильевич Пайдиев туныктен. Вара нылымше класс гыч моткоч поро, ура чонан самырык туныктышо, Краснокам педучилищым тунем лекше, Елизавета Петровна Петрова туныктен. Моткоч сай шарнымашым ушышто коден.
Сар деч вара жап пеш неле лийын, но туге гынат, Петр Апакаев чыла нелым чытен, шинчымаш кугорныш шогалын да ӱшанлын, пеҥгыде шонымаш дене нелылыкым сеҥен, ончыко каен, 1951 ийыште шым классым пытарен да Краснокам педучилищыш тунемаш пурен. Педучилищыште туныктымаш пашан суапшым умылымаш шочын, профессийым чын ойырен налме шижмаш келгемын. 1955 ийыште Краснокам педучилищым Петр Апакаем отличий дене пытарен.
Каласен кодыман, тиде педучилищым шке жапыштыже калык писатель А.М. Юзыкайн да калык поэт С.В. Николаев – Марий Эл Республикын кугыжаныш премийын лауреатышт, тунем лектыныт. Тыгак шанче доктор Н.И. Исанбаев, А.А. Алексеев да СССР-ын калык туныктышыжо П.Е. Емельянов тунемыныт.
1955-1956 ийлаште П. Апакаев Совет Армийыште служитла. 1956-1957 ийлаште Амзибаш шымияш школышто руш йылме да литературым туныкта.
Петр Андреевич Апакаевын илыш корныжым шергалаш гын, ме ужына, тудо ӱмыр мучко шинчымашым пога.
1957-1962 ийлаште Н.К. Крупская лӱмеш педагогический институтышто историко-филологический факультетыште тунемеш. Кеҥеж каникул жапыште йоча пӧртлаште пашам ышта. Кумшо курс деч вара В.Котик лӱмеш лагерьыште педпрактикым вожатый семын эрта. Лагерь вуйлатыше Л.В. Стариков лийын. 1996 ийыште Л.В. Стариковын «26 дней на необитаемом острове» документально-художественный повестьше савыкталтын. Тиде повестьын тӱҥ геройжо П.А. Апакаев лийын.
Пединститутым тунем пытарымеке, 1962-1971 ийлаште Петр Андреевич икымше номеран музыкально-художественный школ-интернатыште пашам ыштен: ныл ий художественный классын воспитательжылан, вара марий йылме да литературым туныктышылан.
1969 ийыште «Марий АССР школын сулло туныктышыжо» Почетный званийым пуэныт.
1971-1972 ийлаште РСФСР-ысе Просвещений министерствын национальный школ-влакын Научно-исследовательский институтышт пелен аспирантурышто тунемын. 1972 ий июль тылзын кандидатлык диссертацийым арален да педагогика шанче кандидат лийын.
1972-1977 ийлаште РСФСР МП национальный школын НИИ-ште кугурак шанче сотрудниклан пашам ыштен. Тиде жапыште литературым туныктымо методике дене докторский исследованийым ямдылен.
1977-1982 ийлаште Марий партий обкомышто шанче да туныктымо заведений-влак отделын инструкторжылан шогалтеныт.
1982-1986 ийлаште В.М. Васльев лӱмеш МАРНИИсе фольклор да сымыктыш секторын кугурак шанче сотрудникшылан пашам ыштен. Ты жапыште фольклор, этнопедагогика да образований историйын проблемыжым шымлен.
1986 ийыште Н.К. Крупская лӱмеш Марий кугыжаныш педагогике институтын педагогика начального образования кафедрын вуйлатышыжлан шогалтеныт. Тиде кафедрым П.А. Апакаев 2001 ий марте вуйлатен. 1986 ийыште доцент званийым пуэныт, а 1993 ий гыч тиде кафедрын профессоржо.
1998 ийыште «Историко-педагогические и этнопедагогические основы демократизации образования Марийском крае» темылан возымо докторский диссертацийым арален.
П.А. Апакаевын шанче пашаж нерген шуко да кужун каласкалаш лиеш. А кӱчыкын тыге. П.А. Апакаев 400 наре публикаций да книга-влакын авторжо. «Просветители Марийского края», «Педагоги и педагогика», «Путь к сердцу ребёнка», «Эрвел марий муро-влак» сборник да т.м. Тыгак Петр Апакаев шанче паша деч посна ятыр сылнешке (художественный) произведений-влакымат возен. Пытартыш кугу паша-влакше – тиде «Оръя воктен, вӱд воктен», «Какшан сер олаште», «Калтаса мом каласа» книга-влак, «Шонымем каласем» почеламут сборник да молат. Эше икмыняр пашан рукописьшым кызыт Петр Андрееич савыкташ ямдыла.
Петр Андреевич Раиса Марковна пелашыж ден кок икшывым ончен куштеныт. Ӱдыржӧ, Елена Петровна Фадеева, Ивановысо текстильный институтышто «Конструктор-модельер» специальностьым налын тунем лектын, пашам ышта. Эргыже, Андрей Петрович Апакаев, Марий кугыжаныш университетын юридический факультетыште кӱшыл шинчымашым налын, специальностьшо дене пашам ышта.
Апакаев Петр Андреевич «Ветеран труда» медаль дене палемдалтын (1984 ий); Марий Элысе литературно-художественный да общественно-политический «Ончыко» журнал премийын лауреатше (1988 ий); Марий ССР наукын сулло пашаеҥже званий (1991 ий); Башкортостан республикысе Яныш Ялкайн лӱмеш премийын лауреатше (2003 ий); Педагогика да социальный наука Академийын действительный член – академикше званий (Моска ола, 2003 ий). «Лучшие люди России» энциклопедийыш П.А. Апакаевын лӱмжым 2004 ийыште пуртымо. 2006 ийыште Н.К. Крупская лӱмеш пединститутын Почетный профессоржылан сайлыме.
Кызыт Петр Андреевич сулен налме канышыште гынат, Марий кугыжаныш университетыште пашам ышта. Тудын келге шинчымашыже, тӱняумылымашыже, поро кумылжо, ура чонжо шуко студентын шарнымашыштышт.
Ме уло кумылын Апакаев Петр Андреевичым шочмо кечыж дене саламлена. Эн тӱҥжӧ тумо гай пеҥгыде тазалыкым тыланена. Тек чыла шонен пыштымыда илышыште шукталтеш, эше у сылне книга-влак ош тӱняш лектыт. Марий калык верч вургыжшо шӱм-чонда кызытсе самырык тукымлан маяк гай.
Материалым Сергей Шакиртович Сайтиевын «Марийские ученые из Республики Башкортостан» книгаж гыч налме. Фотосӱрет-влакым Марий Кугыжаныш университетын сайтше да «Ямде лий» йоча-влаклан пӧлеклалтше газетын «Контактыште» улшо тӱшкаж гыч гыч налме.
