Пытартыш жапыште Марий кугыжаныш университет туныктымо, шанче-инноваций пашаште сай лектышыш шуэш, тӱрлӧ конкурс ден проект возымаште кугу чулымлыкым ончыкта, ятыр грантым сеҥен налеш. Теве кодшо кечылаште гына оборонно-промышленный комлекслан кадрым ямдылыме шотышто конкурсышто МарГУ-н кок проектше сеҥышыш лектын. Тиде куан увер дене ме ректор Михаилом Швецов дене интервьюм тӱҥална.
— Михаил Николаевич, Оборонно-промышленный комплекслан – у кадрым» Россий кӱкшытан конкурсышто тендан вуйлатыме университет сеҥышыш лектын. Профиль могырым ончалаш гын, тиде теме утларак технический вузлан келшен толеш, очыни.
-Шукын тыге шонат, классический университет — гуманитарный вуз. Ончыч тыгак лийын. Но ме кадрым ямдылыме профильым эре шарен толына, тидын шотыштак, инженерный направленийла дене. Пытартыш кок ийыште гына МарГУ-што 65(!) у образовательный программе почылтын. Таче традиционный направлений-влак деч посна медицине, балет искусство дене, нефтехимический промышленностьлан, военно-промышленный комплекслан кадрым ямдылена. Теве Полупроводник прибор заводым налаш. Тушто мемнан выпускник-влакым кумылын вучат, нуным ямдылаш полшат. Оборонный промышленностьлан ЗПП пеш кӱлешан оборудованийым ыштен луктеш, тудо университетын стратегический партнержо. Вуз ден завод кокласе паша кыл кӱкшӧ акым налын. Конкурсышто сеҥымаш тидым эшеат пеҥгыдемда. Университетлан кеч-могай кугу ответственный пашам ӱшанаш лиеш, адакшым проектым илышыш шыҥдараш 50 миллион теҥгеаш грантым ойырымо. Тудын дене келшышын, палемдыме направлений дене базовый кафедрым почман да туныктымо программым шуктыман, ОПК-лан кӱлеш кадрым куштыман.
— Кодшо тылзыште вузышко европысо университетла гыч кугу делегацийын толмыжым, очыни, МарГУ-н у сеҥымашыже семын аклыман?
— МарГУ негызеш ALLMEET программын «Организация обучения в течение всей жизни, ориентированного на поликультурное образование и формирование толерантности в России» тӱнямбал проектшын участникше-влакын вашлиймашышт эртен. Тушко Российысе да вес элласе индеш вуз ушнен, тидын шотыштак Марий кугыжаныш университет да Качествым аклыше Европысо рӱдер. Партнер-влак Болон Университет (Италий), Глазго Университет (Шотландий), Лиссабон университет (Португалий) гыч лийыныт. Мыйым теве мо куандара – МарГУ-н ученыйжо-влак вес элласе наукылан кӱлыт. Теве шанче паша да инноваций шотышто проректор, профессор Анатолий Леухин кодшо кечылаште Индийыште симпозиумышто лийын да тушто докладым лудын.
— Шанчызе-влак веле огыл студент-шамычат наукышто шумо сеҥымашышт дене куандарат, ятыр проектым возат да тӱрлӧ форумышто шке вийыштым тергат.
— Тиде чын. Тений гына нунын эн сай проектышт тыгай федеральный форумлаште кӱкшӧ акым налын: «iВолга», «Территория смыслов», «Таврида», «Янцзы-Волга», «Всероссийский студенческий форум», «Лидер 21 века» да молат. Грант конкурсыш чылаже 100 наре студент ушнен. Шым проект сеҥышыш лектын да нуным шыҥдараш ик миллион шӱдӧ тӱжем теҥге оксам ойырымо.
— Те паледышта, пытартыш жапыште гына лу дене у направленийым почмо. Ик ий ончыч почылтшо Медицине да естественный науко институтын пашажым лудшына-влак шукын эскерат. Мом тудо мыланна сӧра?
— Эн ончычак республикым вуйлатыше Леонид Маркеловлан тауштыман. Тудым институтым негызлышылан шотлыман. Медицине направленийым почмылан кӧра ме Марий Эллан талантан самырык тукымым арален коден кертна. Нуно кум предмет дене ЕГЭ-ште 200 утла баллым погеныт, мемнан деке тунемаш толыныт. Уке гын, нуно вес регионласе медвузлаш каят ыле, а тушечын шагалынже мӧҥгеш пӧртылеш. Тений «Эмлыме паша» специальность деч посна, провизор-влакым ямдылаш манын, «Фармаций» специальностьым почна. Институтын ончыкылыкшо волгыдо: ме аккредитацийым эртышна, вес ий гыч федерал бюджет кӱшеш туныкташ тӱҥалына.
-Приемный кампаний нерген мут лекте гын, вашештыза: тудын лектышыже тендам куандара але кумылдам волта?
-Лектыш куандарыше. Ӱмаште ме 1176 еҥым тунемаш налынна гын, тений икымше курсыш 1848 студент толын. ЕГЭ-н кокла баллже – 61, 5.
-Вес элла гыч тунемаш толшо-влак ешаралтыныт?
— Кугешнен палемдыман, Марий кугыжаныш университет йотэлласе студент-влакын кумылыштым савырен. Тений 240 еҥым тунемаш налме – кодшо ий дене таҥастарымаште кок гана наре шуко. Толыт Таджикистан, Узбекистан, Туркмений, Азербайджан гыч. Мемнан дене Ангола, Эфиопий, Судан, Конго, Египт гыч тунемыт. Нуно тӱҥ шотышто «Эмлыме паша», «Фармаций» специальностьлам ойырен налыт, тыгак экономике да естественнонаучный направленийла, электроэнергетике ден электротехнике, ялозанлык специальностьла кумылыштым савырат.
-Михаил Николаевич, пытартыш жапыште Йошкар-Оласе кок кугыжаныш университетым ушымо нерген мут коштеш. Нунын негызеш опорный вузым ыштыме шумлык ойлат. Тидын шотышто тендан шонымашда могай?
— Тиде процесс элыштына шукертсек кая, Российысе Образований да науко министерстве регионлаште икмыняр вузым ушен, кугу да шуко профилян университетлам ыштыме программым илышыш шыҥдара. Мый шонем, кӱшыл школын ончыкылыкшо кугу, виян вуз-влак дене кылдалтын. Меат тышке садак толына. Адакшым опорный вуз-влак кӱкшырак статусым да кугыжаныш могырым кугу финансированийым налыт. Тиде процесс деч ӧрдыжтӧ лияш гын, эффективный огыл радамыш логал, аспирантуро да магистратуро деч посна кодын кертына. Тыгай образовательный программе-влак опорный статусан вузлан гына пуалтыт. Ты жапыштак, нигӧ ӧкым огеш ушо. Пунчалым вуз-влак шке лукшаш улыт. Республикын интересшым шотыш налын, Марий кугыжаныш университет тыгай ошкылым ышташ ямде, пошкудо вузат тидын шотышто шке мутшым каласышаш. Университе-влакым ушымо йодыш вуз-влак кидыште, тидым ышташ манын, тысе ученый совет-влак келшыше пунчалым лукшаш улыт. Уэш пеҥгыдемден каласем: ме тыгай ошкылым ышташ ямде улына.
-Мутланаш келшымыланда кугу тау, чыла шонен пыштымыдам илышыш пурташ йӧн лекше.
Леонид Гимаев мутланен.