«Кунам одарга пызле пагыт…» |Светлана Григорьеван лирикыж нерген шомак

Таче шке шочмо кечыжым марий серызе, поэт, кусарыше, журналист Светлана Григорьева палемда. Тудын лирикыж нерген мутым Галина Бояринова луктеш.
Марий сылнымутышто Светлана Григорьеван йÿкшö палыдыме огыл. Тудо утларакшым йоча-влаклан оҥайын возымыж дене ойыртемалтеш. Тыгак лирикыштат поэтессе шке шонымашан, шке шомакан. Возымыжо куштылгын семыш возеш, мурыш савырна. Арам огыл шуко композитор лач тудын почеламутшо-влаклан семым келыштарен. Эшежым Светлана Григорьева кусарыше семынат палыме.
«Мардеж лийнем ыле эрдене…» (2012) почеламут-муро-влак сборникыш поэтессын мурыш пыштыме муторлаҥгыже-влак чумыралтыныт, тышкак кусарыме текст-влакымат пуртымо. Книга 4 ужаш гыч шога. Икымшыш автор марий композитор-влак дене возымо мураршашым чумырен, кокымшо ужаш тÿрлö композитор-влакын семыштлан келыштарыме мутаршаш гыч шога. Кумшо главаш тÿрлö йылме гыч кусарыме сылнышомак-влакым погымо, нылымшыш йочалан возымо муршомак-шамыч пурталтыныт. Тиде сборник изи огыл, тудо 200 наре текстым ушен. Светлана Архипова-ГригорьеваТидыже поэтессын тÿрлö шöрынан творчествыж нерген ойла.
Йочалан возаш куштылго огыл, шонем. Тыгодым сылнымутчо шкежат икшыве семын ужын-шижын моштышаш, изи лудшым келшыше мут дене кепшылтен кертшаш, вет йоча чон волгыдо, яндар, тудым от ондале. «Шудышырчык» (2008) почеламут-влак книгам Светлана Григорьева изирак классыште тунемше-влаклан пöлеклен. Тушко 25 почеламутым пуртымо. Сборникым моторын сöрастарыме, сÿрет-влакым Ю.В. Шошина келыштарен. Почеламут-влакын геройышт пÿртÿс гыч налме кончыш («Пыл ора», «Мардеж», «Эр кече», «Кече»), идалык жап («Лай кеҥеж»), янлык ден вольык («Пырыс ден мундыра», «Мо конча пийлан?», «Тигр иге», «Тага», «Пик-пик-пик коля), копшаҥге («Шудышырчык», «Мÿкш – сÿретче»), йоча («Шÿм – шагат», «Ӱскырт», У омо», «Лум кугыза») улыт. Автор чонеш логалше илыш гыч налме сÿрет-влакым ончыкта, тыгодым мутшымат рашын келыштара, кулеш ритмикылан эҥерта. Налаш теве «Ӱскырт» лÿман почеламутым. Тудын геройжо – Йыван. Икшыве ÿшкыж гай ÿскырт: «ончалеш саҥга йымачын, уке кумылжо Йыванын». Эшежым изи эргаш йогырак, тудо модышыжым шала кышка, ок арале, сандене нуно, «погынен пырля ик куршыш, кайынешт вес йочан суртыш». Почеламутым басне йöн дене возымо. Текст мучашыште автор мораль семын тыге воза:

Ӱскырт еҥым маныт його,
Ӱскырт койыш – уда пого,
Кажнынам кертешыс локтыл.
Тыгай койышым тый покто! (С.17)

Возымаштыже поэтессе келшыше эпитетлан эҥерта (чевер емыж,сылне омо), оҥай таҥастарымашым кучылтеш (шергаш гае кече, мамык кÿпчык, мелна гае тыртыш кече), метафорымат келыштара (кава шудо, йÿд кува, мардеж-кайык), оҥартышмут-влак текстым «йÿканым» ыштат (чыр-чырик-чыр, тук-тук-тук, тук-тук, уфс-уфс, пик-пик-пик, лот-лот-лот да м.). А теве «Чукайлан» почеламутым аза малтыме муро семын кучылташ лиеш. «Малыме годым» сылнымут мут-образ-влаклан поян. Налаш, мутлан, тыгай ой-влакым: «кава шудым йÿд кува сорла ден тÿредын»; «йÿд кува шем шудо ден шÿдырен тич шÿртым»; «йошкар тÿс волен вара эҥерйол модмашке»; «чевер ÿдыр-ÿжара пералтен окнашкет». Кас мландым леведме пагыт, пычкемыш йÿд да эрым сÿртелаш автор кÿлеш чиям келыштарен.
2014 ийыште Светлана Григорьева «Кунам одарга пызле пагыт» почеламут-влак сборникше дене лудшым куандарыш. Тудо «Лудшемлан» лÿман возыш дене почылтеш. Тушто автор тыге палемда:

Лудшем, тыланыме шомакым,
Векат, от вучо мый дечем.
Мыят ом вучо тÿрлö акым,
Темлем лудаш шке шонымем (С.3).

Кажне поэт шÿм гыч лукмо шомакшым кагазыш вела, тудо, шке шижмашыжым мутыш савырен, лудшылан темла. Тудо уш пашам шÿм-чон гоч колта. «Тÿрлö акым ом вучо» манеш гынат, мыят С. Григорьеван шонышыжым изишак тарватынем. Тиде ончылмутыштак возышо философий йодышым нöлталеш. Чынак, «логалын илышын возакыш, ме йÿлена кугу тулеш», кажне айдеме ты тÿняш могай гынат сомылым виктараш толеш, автор манмыла, тудлан «йозакым тÿлашке ÿмыргорныжым мумеш».
Книга ныл ужаш гыч шога. Икымшыжым автор «Ондалеш кажнынам, вÿчка Марий Эл – тÿняна, тыматле» манын лÿмден. Тушко ятыр почеламутым пуртымо. Эпиграф сылнымут-влакын тÿҥ шонымашыштым палемда. Чынак, марий еҥлан Марий Эл – чон шепка, тудо эн шерге, ямле, моктымо, кандарыше, куандарыше, ÿшаным пуышо. Сборникыш шочмо эл нерген шуко почеламутым пуртымо. Могайракым ужеш поэтессе тудым? Шочмо мланде С. Григорьевалан – куан, «шÿмеш шерлалтше», «пыжаш», «толкын гай солыкан ужар чодыра», «чон рÿдö», «чодыра – кÿсле кудо», «сакче ото», «чон сурт», «йöратыме кундем», «ÿжаран урем», «висвисан тошкем, шÿшпыкан садер». Икманаш, Марий Эл – уло сандалыклан эн чевер.
Кеч-могай кундемат эн ондак калыкше дене поян. «Ила марий калык» почеламутыштыжо поэтессе чимарий-влакын рÿдö негызше нерген ойла:

Ила ожнысек марий калык,
Шке корныжым кечын кычалын,
Йыр тудын – памаш, шочмо мланде,
Кÿсото ÿмбал кава канде (С.7).

Марийлан эн шерге пÿртÿс тыныслык (гармоний), лийже тудо йырвелне («кожлаште кунам уло янлык», «пасушто турий йырымла гын»), чонышто, ушышто – Юмо пелен.
Пÿртÿс Юмылан кумал илыше марийын чонжо эреак ял пелен. Ялыште чон кана, тыште вет чылажат изи годсекак сай палыме, тылзыжат поэтессылан «тÿмыр» гае, «шып кеча каваште да мала пелчан ошвуй коклаште». Оҥай метафорым кучылтын, автор пыл орам кошкышо пеледыш семын ончыкта. «Шочмо-кушмо ял» почеламутышто лирический геройым «каваште пыл кÿпчык оварен семала». Шочмо-кушмо ялыште геройлан «кудыр сад» вуйжым сава, урем корныжат «чалемше» тÿсан, шкежат тудо шонышыж дене йоча пагытыш вашка:

Шарнымашым кошталын оптем,
Жап корка лийын шыгыр, поктем (С. 12).

Чынак, айдеме кушмеке могай лийын шогалеш, йоча жап гыч чылажат, витне. Лирический героят шкенжым тÿран ош шовырым чийышым ужеш, тунамсе сÿрет тачат чонышто да ушышто, садланак тыгай йодыш шочеш:

Молан модын поран мый денем,
Кушто кодын тÿран шовырем?
Мутемжат погынен, чон ойгем,
Ялышкемже толам да лушкем… (С.12)

Поранын образше геройын илыш пöрдöмыште шке вержым кычалмыж нерген ойла. Лач шочмо ял гына тудлан чон ласкалыкым конда. Теве «Ломберем» сылнымутышто поэтесса, обращений йöн дене пайдаланен, адакат геройжым ончычсо жапыш пöртылта, но «жап эҥер» тудымат «шочмо-кушмо пыжаш гыч йоктарен… наҥгаен», öрдыж велне «шыгыр йолгорнышто коштын».
Шернур кундемеш шочын-кушшо поэтесса шке изи элжым моктыде кодын огыл. «Шернур кундем», «Шернур, манам да» почеламутлаште лирический геройым шочмо верже «вÿчка», «ырыкта», тыште тудлан «куштылго шÿлаш». Шочмо вер лирический геройым нарынчалге шинчан висвис дене вашлиеш, мланде пелен вÿр чÿчалтыш гай койшо снеге тудым куандара, урвалтан куэрыште леве мардеж модеш, кечыйол лышташлаште чÿчка да «шöртньö колым куча юж атмаш».
«Марий вате вашка» почеламутышто ялысе ÿдырамашын паша кумылан улмыж нерген ойлалтеш. Автор тидым ончыкташ мардеж ден тылзын образыштлан эҥерта. Пытартышыже пеш оҥай лектын:

Авалта румбык кас кунам мландым,
Катык тылзе лектеш öрген кандым… (С.18).

Паша коклаштак марий ÿдырамаш кидпашамат ыштен шукта. Тидым ме «Марий тÿр» почеламутышто ужына. Тÿр калык нерген шуко уверым каласен кертеш. Тыглай шомак-влакым кучылтын (эр, кас, тылзе, кече, кава, нур, Мландава) автор кугу иктешлымашым ышта:

Марий тур толын мур ден пырля
Икте-весым палаш, умылаш (С.20).

Поэт да поэзий теме – курымашлык. Светлана Григорьеват тидын нерген шонкалыде ок иле. «Сылнымут тÿняште» почеламутышто тудо тыге манеш:

Поэзий шепкаште шочмеке, чоҥеште,
Товатле чонетлан: мураш да мураш.
Сÿаным тарвате – мут рÿдым чеверте,
Волгалт шÿдыр гай, сылнымут – курымаш (С.24).

Тиде шонымашым вияҥдаш автор сылнымут кышылым тулеш кÿкташ кÿшта да «каваште пыл гай лийже куштылго кайык» манеш. «Сылнымут кышыл», «пыл гай куштылго кайык» метафор-влак произведенийым сылнештарат.
Марий поэзийыште С. Чавайнын, Йыван Кырлан лÿмышт чылалан палыме. Нунын пÿрымашышт нерген С. Григорьева «Чавайнын памятник воктене», «Йыван Кырла лÿмеш» почеламутлаште шонкала. Репрессий жапын шучко шем тÿсшым ончыкташ манын, автор «сур», «шÿлыкан», «йÿран» эпитет-влакым кучылтеш. Тунамак «йошкар», «ал», «чевер» эпитет-шамыч контраст сÿретым вес могырыш лупшалыт: чолга марий-влакын ыштен кодымышт – кугу суапле сомыл. Тидын нергенак «таче» — «теҥгече», «эр» – «кас» антитезе-влак ойлат.
Поэзий тÿня – тиде чон пеледыш дене тÿрлымö «мур олык», «чон кайык», поэтын «шÿмжö шыште», кунамже – «пыстыл», «волгенче», «кÿдырчö», «кече», «шÿм-чонжо янда гыч», мут йогынжо – «памаш гыч».
Тÿняште кеч-кöланат эн лишыл айдеме – ава. Тудын образшым поэтесса икмыняр почеламутыштыжо почын пуэн. Иктыже «Ава» маналтеш. Тудым обращений семын возымо, контраст йöн дене чоҥымо. Лирический герой ава дене эре пырля лийын ок керт, тидыже, мутат уке, чоным тургыжландара. Эҥерын символ сынан образше илыш пÿрымаш нерген ойла, тудым кок гана ушештарыме. Эҥер серысе араман образше шкет улмо дене кылдалтын. Икымше строфаште тудым автор «тек шортеш» манын гын, мучаш строфаште тудо «лупс шÿшер ден шортеш». Шуко вере автор кайыкын образшым кучылтеш. Мо оҥайже – ала-могай посна кайык огыл. Тиде почеламутыштат тиде образлан эҥертыме. Тудымат автор кок гана ушештара. Икымше гана тиде образ таҥастарыме семын пуалтын: «кайык гай чоҥешташ огеш лий». Кокымшо строфа тÿҥалтышыште тиде образын семантикыже вес тÿсан: тудо мланде илыш гыч кайме дене кылдалтын. Шÿшерын образшымат кок гана палемдыме. Икымшыштыже тиде мут образ илышын шере-кочыж нерген ойла гын, весыштыже метафор семын кучылталтын. «Мыланна эше тул гай лумман» ойсавыртышыште оксюморон йöн коеш. Тудым автор ончыкылык илышын кужытшо шотышто палемдынеже: вет «илыш шÿртым пырля шÿдырыман» (С.30). «Тыланет, авай» почеламутышто автор ÿмыргорным пеледыш аршаш дене таҥастара да манеш:

Лийже куштылго эр кумылет,
Покшым-влак тек кораҥыт тораш (С.31).

С. Григорьеван философий сынан лирикыжат оҥай. Налаш теве «Ӱмыр ок кужем» почеламутшым. Тушто автор уто шомак деч посна илыш ÿмыр нерген пеш раш каласен пуэн. Чынак, «чылаштым она шукто вÿчкалтен, чылаштым она шукто вучалтен, чылашт дек она лек чеверласаш…». Уэш-пачаш каласыме йöн шонымашым келгемдаш полша. Мучашыште пеш чын рашемдыме:

Ме каена – йÿр вÿд тава,
Ме палена – пала кава (С.34).

«Лышташ илыш» сылнымутышто автор айдеме илышым лышташ илыш гоч сÿретла. Лышташ-шинча метафор лач тидын нергенак шижтара. Кузе лышташ ондак ужарге, вара саргайыше лиеш, тугак айдемат самырык, вара шоҥго могырыш тайна. Пытартышлан лышташ мландывак камвозеш, мардеж тудым тÿтырен наҥгая. Айдеме илышат мучашан. Кузе «лышташ-влак пеледалтыт шÿм ыраш…», тугак айдемат шке почешыже чон погыж дене волгыдо кышам кодышаш. Тидым автор тыгай корныла гоч почеш:

Эн нелыже огеш лий шулдыран,
Кузе огеш лий пыстыл ÿмыран… (С.35).

Айдеме шке илышытыже шке «кузыкшым» пога. Автор семын, тидыже шонымаш, кумыл. Тидым «Тат-влак вашкат» почеламутышто лывын образше гоч ончыктымо. Чынак, айдеме тиде тÿняште шукыж годым «тулык». Шулдыр-шовыр манме метафор шонымашым келгемда. Айдеме илышыште тунам шулдыран лиеш, кунам тудо чон поянлыкым чумыра, тыге Юмо тÿняш каяш ямдылалтеш. «Шонен пытардыме ой-влак…» почеламутат шонаш таратыше. Текстыште ныл гана «лыве» шомакым кучылтмо. Автор вуйышто пöрдшö тÿрлö шонымаш-влакым лыве дене таҥастара. Нуно «лойгат», «пöрдыт», «таҥасат», южышт «виян», весышт «начаррак» лийын кертыт, иктышт «ошо», весышт – «шеме». Уш сывын манме метафор шкешотан.

Шижмаш-влак уке але улыт,
Тырлат але йöршын кошкат,
Сандалыкыш кÿзымö тулышт
Пачашла лугалтын пытат (С.40).

Нине строка-влак гоч автор айдеме шижмаш дене ила маннеже. Чаманаш гына кодеш: тиде «кузыкнат» кажнынан икгай огыл. Илыш нерген шонкалыме годым поэтессе мланде да кава дене кылдалтше образ-влаклан эҥерта. Поэзийыште тиде у явлений огыл. Адакшым айдеме илыш тат-влак нерген возымыж годым тудо идалык пагыт, суткасе йогын (эр, кас) нерген ушештара. Налаш теве «Шым шоно кас юалгым» почеламутшым. Кумдык, мардеж, кас, тудын юалгыже, йÿд – чыла тиде илыш нелылык дене кылдалтын, самырык жапым пöртылташ лийдымылык дене. Лирический герой «жап писым сер коклаште» кучынеже, а тудыжо «пÿтырна ик кÿнчылаш». Оҥайын каласыме, жапын писыжым кÿнчылан образше гоч ончыктымо. «А ме чылан – нур кайык-влак…» почеламутын тÿҥ шонымашыже тыгерак йоҥга:

Но шокшо кунам шÿм коҥга,
Нимо деч лÿдаш мыланна (С.69).

«Тÿняште улыда да» сылнымутышто поэтессе тура тыгерак виктара:

Пырля она нал кечымат,
Пырля она нал тылзымат,
Пырля ме она нал капнам.
Пырля ме налына чоннам (С.71).

Повтор йöн шонымашым келгемдаш кучылталтын. А «Ош тÿняште» почеламутышто тиде шонымаш тыгай строка дене виян:

Пуалтын мыланна лач жап
Кучен ончаш, шымлен илаш.
… У верыште – адак сÿан,
Олмеш эре вес чон шочеш (С.73).

Айдеме илышым ила, теҥгечсе нерген шонкала. Тидым ме «Тиде эртыше жап» почеламутышто ужына. Тудо ик шÿлыш дене лудалтеш. Риторический йодышлан вашмут семын чоҥалтын. Текст кум ужаш гыч шога. Икымшыште лирический героине эртыше жапым чамана: шÿмжым пырт умылынеже. Кокымшо ужашыште эртыше жапым сорта дене таҥастарен ончыктымо, тудо «ойлыде ойгыра, шкенжым веле мокта». Кумшо ужашыште лывын образше тÿҥыш лектеш, эртышым тудын дене таҥастарен ончыктымо. Автор шуко глаголым кучылтеш:

… Мыйым ÿлык волта.
Угыч кÿм погыкта,
Шеледен шотлыкта,
Пöрдыкта, куштыкта,
Лупшалеш, öндалеш,
Да вÿчка, да вÿчка… (С.75).

Илышыште айдемылан шукым сеҥен лекташ верештеш. Тыгодым нелылык илаш у вийым ешарен сеҥа. Теве «Ида чакне» почеламутышто поэт тидын нерген кузе палемда:

Ида чакне шеҥгек,
Вий-куат муыкта –
Тыге илыш терген
Туныкта, туныкта (С.80).

Почеламутын пытартыш строфаштыже автор, оксюморон йöн дене пайдаланен, тыге ончыкта:

Кунам у вучымаш
Шинчавÿдым ÿда,
Да кунам сеҥалтмаш
Сеҥымашыш вÿда (С.81).

Светлана Григорьеван лирикыштыже пушеҥге-влак кокла гыч пызлын образше поснак чÿчкыдын йоҥга. Очыни, тудо ик эн йöратыме пушеҥгыже. «Ужатыме годым» почеламутышто ужына:

Садлан дыр укшлам рÿза пызле
Йошкар шерже ден, ÿдырла.
Куржеш чарныде кÿшнö тылзе
Каяш лекше дене пырля (С.41).

Пÿртÿс лирике йогыныш пурышо почеламут-влак кокла гыч «Кас ÿжара» сылнымут образ-влаклан поян: «кумыкталтше кава пулашка», «ший тÿкан тылзе-презе», «рвезе-йÿд», «йытыра тÿмыр гай тылзе-оҥго», «йоктара тылзе шöртньö оксам» да молат.
Авторлан кеҥеж тылзе кокла гыч август поснак лишыл. «Август тылзе», «Август мучаш», «Август кас» почеламут вуймут-влак тидын нерген ойлат. Могайракым вара ужеш автор тудым? Тудо «ешара шийым тич лупс алгаш», шокшыжо «пелчан вÿй тÿсыш шылын мура», «олык велне шотла каванлам», «шудо луклан сава лышташлам», «коштеш топката вате семын – тÿтыра вошт папкам кычалеш», «кÿын шушо саскан йÿэш вÿдшым», чевер шыма тÿсым «ÿжаран порсын мелыш кылда», «кава кöргыш покта тÿтырам». Август кас сар ÿпшым ваче гоч колта, каваштыже «пыл-чома-влак йортат», «тÿтыра тÿкыж ден öргеда».

Кечыйол тарай ÿпшым кунам кудырталын,
Мланде йыр курымаш ÿппунемжым пуна,
Пундышласе колчажым шотлаш кечывалым
Сур куку толешат, кукуклен йöслана (С.49).

Моторын келыштарыме. Возымаштыже тыгай ужаш-влакым ятыр муаш лиеш.
Шыже пагыт нерген ойлышыжла, Светлана Григорьева «кайык-влак пыл почым огыт кучо» манеш, лышташыже «шöртньö кумылан», пызлыже «йошкар саскам поген поен», шопкен лышташыже «у куптырым поген», нöлперже «тарай вургем дене чÿчка», мамашудыжо «шоҥгемын жап ден», тудын «пун ÿпшым мардеж тÿредеш». «О шыже, моторем» почеламутыштыжо поэтессе шыже пагыт да айдеме илыш шотышто тыгерак воза:

…Мыняр тый пöрдыктет жап вакшыштет,
Мыняр вашталтше шÿлыкым кондет,
Мыят пордам лышташ гай йÿштыштет (С.56).

Теле пагыт нергенат почеламут-влак шочыныт. Тудо «лум сÿанан», саска поянлыкше – лум ора, «шып яндарлык», ирыштыжат – «шымалык». Лум луммым ончыкташ манын, пучын образшым кучылтын; йÿдвел «тÿжем пÿчым конден тыш поктал», нунын тÿкышт – ший, пÿчö-влак «тавадаҥ тöргат». «Марий мландыште – лум» почеламутышто тыгерак иктешлыме:

Марий мланде, улат тый ару шовыран,
Тыланет ший йÿк дене йоҥгаш да йоҥгаш! (С.60).

Теле лумжо – «шÿшпык лум», «сото олык», лум шеҥгелне мландын «вÿргорно шÿла», мландын укшыжо – «лайык пыстыл», тудын могырыштыжо – «лум шовыр». Теве «Поран» лÿман почеламутысо пÿртÿс кончыш философский шÿлышан, пытартыш строфаште лудына:

… Вÿчкен, сакче-влак огыт шойышт,
Вучаш нуно шошым кÿштат,
Поран дене модыт кÿшнат… (С.62).

Сборникын кокымшо ужашышкыже йöратымаш лирикым чумырымо. Эпиграф семын автор тыгерак палемда: «Йöратымаш – мотор шинчан, лÿдам мый тудым йомдараш». Арам огыл, очыни, тыге палемден автор. Шуко почеламутласе лирический героине йöратымаш кумылжым чоныштыжо ашна, тудым йомдарымылан коляна. «Тÿтыра шолеш» почеламутымак налаш. Тушто икымше корнылаштак тыге каласыме:

Тÿтыра шолеш… кодеш чон шолгым,
Тыйым эр эрдене ужатем…
Кÿшычын ок воло шÿдыр шовыч,
Тыйым мый чонем гычын катем (С.91).

Тидым ышташ куштылгак огыл, вет героиня ынде «укеан тÿнясе йыр яраште» кодеш, тудо шке чонжым йöратыме айдеме деч посна вÿдышаш. «Мутем от нал» сылынымутат тыгайракак шÿлышан. Мут тыште – «йÿштö уш», «чевер öрш тÿсан», «сылне», «шерге». Мучашлан героине тыге йодеш: «Ӧрш гай лÿдшö мутем кылме укш гыч чон копашкет тый шынде жаплан» (С.93). Чон йÿкшымым ончыкташ автор «кылме», «йÿштö», «ош» эпитет-влакым кучылтеш. А теве «Пурыс гай улат» почеламутышто йöршын вес тÿс да кумыл. Тыште йошкар тÿс озалана: «шыже ваштар семын», «ялт тарай лышташ гай». Героине шÿм йолташыжым уло чон дене йöрата, тудым ик татланат монден ок керт: тудлан лÿҥгалтыш лияш шона, пылпомыш марте шунеже, тудын öндалтышышкыже логалнеже. Но тунамак весат азапландара:

Ыштынет кÿслем дыр мый дечемже,
Перкалаш шонет дыр ший кыллам (С.95).

«Тый каенат» почеламутышто автор, тÿҥ шонымашым почаш манын, кыша нерген ойым луктеш. Арам огыл текстышто тудым вич гана каласыме. Кышам кеҥежым «йÿр мушкын», телым лум леведын, шошым тушко лум вÿд возын, шыжым лышташ дене петырен. Туге гынат шÿмышто чылажат палым коден. «Ит йомдаре мыйым» почеламутысо героине Юмым тыгерак сöрвала:

Ит йомдаре мыйым, ит кораҥ, ит кай,
Тек чон суксо-шамыч йыгыре илат,
Но кунам кыра гын кок шÿмна икгай,
Ит йомдаре мыйым, ит кораҥ, ит кай (С.100).

Йöратымаш лирикысе героиньыже кугу чон-шижмаш дене ила, тудлан тиде ÿшан, тÿтан, йÿран шöртньö тылзе, шÿдыран тымык кас, кудыр ÿпан уа. «Йöратет да…» почеламутышто тудо тыгерак шона:

Йöратет, да садлан
Кочыжат тамлырак.
Йöратет, да ала
Удажат ямлырак (С.117).

Садланак тудо «ий сортамат» левештен кертеш.
Светлана Григорьеван лирический героиньыже йöратен мошта, тиде шижмаш дене ила, шукыж годым тудо тыгаяк чон вашмутым ок му:

Кузе кавам почаш ок лий,
Йÿр вÿдымат погаш ок лий,
Тый мыйым титаклет арам.
Вет тыйымат кучашок лий
Да мыйымат чарашок лий.
Ме пыртлан ушнышо пырляш,
Ме улына эре посна,
Садлан йылт тÿрлö йöсына.
Чын: тудым ок лий осылаш.
Тугак огеш лий дыр сулаш (С.124).

Йöратымаш тÿняште пöръеҥ ден ÿдырамаш икте-весыштым кычалыт, муыт, южгунамже эртен каят, иктышт мужыр лийыт, весышт шÿмым когартен кодат. Теве ик почеламутыштыжо поэтессе тыге воза:

… Йÿр тÿняште лиеш чот нöраш,
Йÿк тÿняште лиеш аҥыргаш,
Шÿм тÿняште эре йöраташ,
Шкетын кодын, лиеш мо илаш? (С.126).

Вес почеламутысо герой йöратыме еҥже деч иктым йодеш: «Куанет дене пырт куандере, кумылем тыланет лиеш ший» (С.128). «Мый тыйым вучем» почеламутысо корно-влак рефрен семын йоҥгат, героине йöратыме айдемыжлан чылажат ышташ ямде, тудо, вучен, кажне татым ошма пырчыла шотла.
Книган кумшо ужашыже «Галстук чотак кугу вий, пижыктен, тöра от лий» эпиграф дене почылтеш. Тышке автор мыскара сынан, басне форман ятыр сылнымутым чумырен. Ужына, Светлана Григорьева тÿрлö жанрыште шке йÿкшым кычалеш. Тачысе саманын тÿсшым тÿрлö могыр гыч почын пуаш тыршыме.
Кусарыме мастарлыкше нылымше ужашыште палдырна. Поэтессе Александр Пушкинын, Габдулла Тукайын, Иван Переверзинын, Михаил Бондаревын, Татьяна Башкирован, Андрей Расторгуевын, Владимир Тиминын, Алена Шомысован, Алена Ельцован мутсаскаштым марий йылмыш келыштарен пыштен. Тиде ужашлан тудо «Сылнымут корнем-влак палдарат – мый поэт шÿм-чон ден каласем» манме эпиграфым кучылтын.
Светлана Григорьева – кычалме да пеҥгыдын шогалме корнышто. Уло тудын мут мастарлыкше, чоным почын шижмашым луктын каласен моштымыжо. Эше икте куандара: мошта шомак дене «модын», йÿкым моторын келыштарен. Шкешотан фоникыж дене южгунам öрыктаренат кертеш.

Литератур

  • Григорьева Светлана. Шудошырчык. Почеламут-влак. Изирак классыште тунемше-влаклан. Йошкар-Ола: Марий книга савыктыш, 2008. — 26 с.
  • Григорьева Светлана (Архипова С.Д.). Мардеж лийнем ыле эрдене… Муро-влак. – Йошкар-Ола, 2012. – 240 с.
  • Григорьева Светлана (Архипова С.Д.). Кунам одарга пызле пагыт: почеламут-влак. – Йошкар-Ола, Марий Эл писатель ушем, 2014. – 256 с.

Галина Бояринова   

Кидшер
Шонымашым ешараш