Аланур Наюк (Раисия Сунгурова) кылме тылзын 20 кечынже 1987 ийыште Марий Эл, Параньга район, Олор ялеш шочын. Верысе кыдалаш школышто, Марий кугыжаныш университетын журналистике факультетыштыже тунемын. 2008 ийыште «Ош шовычан у эр» икымше книгам савыктен. Сургут оласе «STERX» галерейыште вӱдышӧ методистлан пашам ышен. «Марий ушемын» верысе пӧлкажым вуйлатен, «Юмарий» этнотӱвыра ансамбльым чумырен. Таче тудо икшывым кушта.
Тений Аланур Наюк Светлана Эсаулова лӱмеш сылнымут конкурсын лауреатше лийын. Лишыл жапыште «Светланан книгагудыжо» серий дене «Чайгоркаште сандалык» у книгаже савыкталтеш. Раян серымыже йоҥгата шӱлышан. Тиде шӱлышым автор шочмо калыкнан калык ойпогыж гыч налеш. «Возымем арака гай, – манеш тудо, – жап эртыме дене эре уэмдалт тӧрлалтеш, вияҥеш. Чоткыдо лиеш ман ӱшанем».
Марла ойлаш ит вожыл
Марий шомак кугезе вий ден темше!
Кузе тендам мондаш лиеш ала?
Пураш тӧчат коклаш йот ойжо – шеҥше,
Лугаш тӧчен ушнам да чий йӱлам.Ме вуйым тидлан огына пу. Юмо,
Арале кечын порсын гай чоннам.
Кодеш шеҥгелне лӱдмӧ, шакше омо
Ок ише тек орайын почылтшо оҥнам.Марий шомак аланысе висвисла
Ал кечыйолышто йолгалже тек чаткан.
Марий шомакым нимо ден от висе.
Нӧлта лӱмнам да арала чапнам.Марла ойлаш ит вожыл, шерге лудшо,
Кумалтыш мутла шоктыжо ойет.
Марий чонетын эн куанле лукшо
Тек лийже лач марий йылман шочшет!..
Илышыште порылык кӱлеш
Ты мландыште уна ме улына.
Каен, огеш лий пӧртылаш уэш.
Садлан ик ой ушеш эре солна,
Мыланем порырак лияш кӱлеш.Ме каена садак яра кид дене,
Узьмакыште поянлык нимолан.
Чыла арверым мландыште коден.
Ме каена, чон погынам
Чонешак арален Ош Юмылан.Йолташ, тыят лий поро весылан,
Шижмаш чонеш тек кече гай нӧлтеш.
Кидет шуялте, шыргыж йот еҥлан,
Ты илышыште порылык эн шерге.
Ава лӱм ден йодам…
Ава лӱм ден йодам, Ош Юмо,
Лыҥ чытышым да вийым пу!
Удалан лийже шучко омо,
Удан логаржылан – пий лу.Ава лӱм ден йодам, арале,
Авалык кумыл ынже йом,
Капемым юзо ден сурале,
Шем черлан лий иман пижгом.Ава лӱм ден йодам, Сандалык,
Алетым колто капышкем.
Тек лийже чонлан лыҥ шымалык,
Мый ӱдыр-эргым ыштынем.
Йӱдым
Сандалге йӱд кава гыч волыш мландыш.
Мый кече мучко тыйым вученам.
Ончалтышетше шӱдыраҥше ландыш,
Шинчаштет тудым мые чӱктенам.Да ончылнем шогет тый пуйто Юмын
Улат эн лишыл родыжо – йомак.
Садлан дыр йӱд тынар ласка да умыр.
Шижмашым вошт ойлаш уке шомак.Да мом ойлаш: чыла коеш, каваште
Ал ӱжара волгалтын шыргыжеш.
Тӱжем шырчашке савырна коваште,
Ик мланде чонлан шыгырла чучеш.Кӱлешыс шулдыр йӱд кавашке чоҥешташлан.
Ший шӱдыр еш сымыстарен ушем.
Ме шочынна гын мландыште илашлан
Пӱртӱс пуа тек вийым лош пайлен.
Аврора омыл
Мотор лияш Аврора мые омыл,
Садлан сукаш ом темле ончылнем.
Могай улмем ден кӧн могае сомыл,
Ом вурсо еҥым шкемым ончылтен.Мый тӱп кастене корнывожыш лектын
Мужед ом кошт, шке илышем илем.
Ом тошт шотлаш пошкудын могай лектыш,
Да кӧн уда але сайрак илем.Манеш-манеш ден сулыкым ом пого,
Мый еҥ пакчаш ом пыште ик кӱмат.
Жап эртымеке, кӧн могае пого –
Шке ужыда: могае тукымна.
Ача-аватлан вуйым саве
Ача-аватлан вуйым саве,
Лач нуно веле чыла сайым
Тылат тӱняште тыланат.
Садланак илыш тӱзлана.
Пеленет улмылан кӧра,
Тек лийышт лишне я тораште,
Чон вургыжеш, чӱчка, ыра,
Шагат ден тӧр со шӱм кыра.Ача-аватлан саве вуйым!
Жап эртымеке кынервуйым,
Мыняр от тӧчо, отак пурл.
Шонет тый илыш пеш кужу?
Ача-ава гына мемнам
Шупшалын корныш ужатат
Да кӱрылтеш вашлийме тат.Ача-ава гына кастен,
Малаш вочмеке да эрден,
Ош Поро Юмо ден пырля
Икшывын лӱмжым шып ойлат.
Да шканышт огыл, йочаштлан
Сӧрат таза лияш, улан.
Вара адак ончат тораш,
Торалык ок каласе раш.
Илена-илена, каена…
Шымлу теле эртымеш
Илена-илена, каена…
Пыл лоҥгаш йомына шып варнен.
Ме, докан, кӱшнӧ со канена,
Мландывалне куржталышт ярнен.Ийына чоҥештен шикш пылеш,
Йӱр вӱд ден шортына тауштен.
Мланде пуйто ойнажым колеш,
Лывырген шогалеш ужарген.Волена-волена эр эрден
Ош лупс лийын тӱням сугыньлаш.
Ала йӱд, ала омо эртен,
Ала шымлу ияш пӱрымаш?Шымлу теле, кеҥеж да вӱдшор
Тат копа гыч шер семын йоген.
Савырнет гын шеҥгек, итак ӧр,
Шаланен ынде тудо пытен.Шымлу теле поран ден куштен,
Шымлу шошо кеҥежым конден.
Шым кечемлан ош макым, уштен,
Йолташем, кодо вазыш шынден.
Арале тудым
Кунам шем йӱдым кӱдырчӧ кыра,
Кунам вӱр гае йӱр йога чыпчен,
Таҥемым ош суксем тек арала,
Йырваш чыла удам покта почкен.Кунам шем пыл тӱням вошт авалта,
Ал кече тӱсшым йомдара йӧршеш, –
Суксем таҥемлан шийжым шавалта,
Тек волгыдышто тудо йӱштылеш.Кунам тӱтан омсам кырен пура
Да тӱҥалеш чот урмыж мӱгыраш,
Тунам суксем таҥемлан шып мура,
Кодеш со чонжо волгыдо да раш.Кунам таҥем шона тораш каяш,
Трук корнышто йомеш, шинчеш сукен,
Тудлан тый полшо вийым ешараш,
Арале тудым, вачӱмбал суксем.
Пич каем шып деч
Могае телын кумыл сем почеш
Шортеш поран, темен кумда пасум?
Тыгодым чын ала шоя шочеш?
Могайым пӱрымаш конда сатум?Южга ош корно. Шыдыжым велен,
Мардеж шӱла пеш нелын, шижалтеш.
Да мыйын чон, шижде, мардеж пелен
Ушна ик тыртышыш пӱжалт, шӱлешт.Эрдене эр мый пич каем шып деч:
Эр волгыдо ош чын ден ваш ушнен…
Ший тылзын да ал кечын кумыл верч
Илем, пӱртӱслан веле ӱшанен.
Унала
Пырыс семын пырдыж гочын
Йӱд нушкеш пӧлемышкем.
Пурыш тымык, тӧрзам почын,
Шарлен возо, йол шарен.Йӱштӧ пӧрт, ик йӱк ок шокто,
Тымык веле йырымваш.
Огеш пале тудо шокшым,
Вӱдым ок йод подылаш.Лач тӧрза гыч тылзе, ошо,
Нерым куптыртыл онча.
Унала кеч тудо толжо…
Пӧрт йымал омсам почшаш.
Пиал толеш пакча шеҥгечын
Пиал нерген шонаш, пиалдыме мый омыл.
Ом шич, садлан, шорташ ал кумылемым тодыл.
Пиал – ю памаш вӱд, пура тудо йӱд омыш,
Теммеш ок лий йӱаш, от шылте тудым шолып.Пиалым, муныла, киса пӱктен ок шинче.
Пиал тулгайыкла кава гыч кышка чинчым.
Пиал уке – от кай кычалын тудым шечын.
Пиал чоя тыгай, толеш пакча шеҥгечын.
Мужедам
Икыт, кокыт, кандаш лу –
Його пырыслан йол лу.
Лу, латкокыт, шӱдӧ лу –
Каче-таҥым ужмем шу.Ош кагазым чиялтем,
Шке шӱмемым сӱретлем.
Шӱртӧ ден лӱмет ургем,
Сорта тул ден суралем.Икыт, кокыт, кандаш лу –
Кыне шовыр, левед пу.
Лу, латкокыт, шӱдӧ лу –
Ший товар, чаракым ру.Той ӱпемым шалатем –
Шерге вошт шыдет луштем.
Семынем лӱмет ойлем,
Ӱппунемышкем кылдем.
Икыт, кокыт, кандаш лу –
Корнына лиеш кужу.
Лу, латкокыт, шӱдӧ лу –
Шӱм-чонетым кидыш пу.Пурса пырчым шалатем,
Латкок чывылан пукшем.
Кочса тамлын – лийже эм,
Кондыза кычал таҥем.Икыт, кокыт, кандаш лу –
Мужедеш изи куку.
Лу, латкокыт, шӱдӧ лу –
Шонымашем, лий ару.Корнывожышто шогем,
Йылме кылдышым рудем.
Юзо вийым сӧрвалем –
Шӱм таҥем кычал кондем.
Зоя Глушкова ямдылен.