Марий талешке. Мом тиде муткылдыш ончыкта? Кузе ме, кызытсе тукым, тудым умылена?
Эше 1917 ийыштак Марий талешке кечым палемдаш темлыше-влакше талешке шомакым шке семынышт умыленыт, талешке радамышке ала-могай пале дене, тиде але тудо марийым пуртеныт. А меже кызыт вара могай еҥым талешке радамышке пуртена, тидлан мом тӱҥлан шотлена? Ожнысо да кызытсе пале-влак огыт ойыртемалт?! Тунам талешкышке тыге пуртымо, а кызыт тӱҥлан тидым шотлена. Икманаш, йодыш почеш йодыш.
Мыйын шонымаште, талешке тиде тугай еҥ, кудыжо моткоч кÿлешан пашам марий калыклан ыштен коден. Тиде тугай еҥ, кудо шке йырже ятыр тÿжем еҥым чумырен кертеш, тилле еҥ почеш ятыр еҥ кая, калык тиде еҥлан моткоч чот ÿшана.
Мутлан, Сергей Чавайн марий калыкын шинчажым почын. Моло калык гаяк улат, ит вожыл, ит лÿд. Ончыко ошкыл. Тунем. Пычкемыш гыч утло»,- каласен коден шке жапыштыже Сергей Григорьевич.
Тунамсе саман жапыште тыге каласаш Онар гаяк лияш кÿлын, калыкын вийжылан чот ÿшанымаш гыч тиде ойлончо лектын. Марий литературлан йогыным ыштен. Марий калыклан илыше вÿдым муаш полшен.
— Вара изи гына шочмо мландыштына талешкыже шуко? — йодын кертеш южыжо.
Талешкым чот дене огыт ончо. Тудо кажне калыкын уло. Марийынат тыгак.
Вара могай тудо тачысе талешке лийшаш? Вара мом дене тудо ойыртемалтшаш ожнысо илыше талешке деч але уке? Кÿлеш мо тачысе саманлан талешкыже?
Тачысе талешке ожнысо гаяк марий калыкым йöратышыш, калык верч тыршышаш, калыкын тура да пÿсö йодышыжлан вашмутым пуэн моштышаш, калыкым пагалышаш, калыкын илышыж дене илышаш, калыкым чумырен моштышаш, неле-йöсым чыташ кöргö виян лийшаш.
Васильева Элина, Морко район, Коркатово лицей, 10 класс
Марий талешке кокла гыч Онарым палемдыме шуэш. Молан тудым талешке радамышке пуртена?
Онар кеч-кунамат, тыныс жапыштат, неле пагыт годымат, шучко сöй жапыштат, калык верч чот шоген. Садланак, кеч-кунамат полшаш ямде улмыжым ужын, пален, марий-влак Онар деке коштыныт.
Онар деке толшо айдеме поро каҥашым, сай шомакым, ушан-шотан ойым колын. Тудо марий калыкын кöргö куатшым нöлтен.
Теве мыйын шонымаште, кызытсе марий талешке могай лийшаш. Садлан кызытсе марий талешке Онар, Чумбылат, Чоткар, Сергей Чавайн гай уло ÿмыржым калык верч тыршымашке виктарышаш.
Акпаева Ангелина, Морко район, Коркатово лицей, 10-шо класс