Шочмо йылмынам аралымаште да вияҥден колтымаште могай гынат пайдам Марий Википедий конда. Тиде кӱлешан пашам марий чолга еҥ-влак 2009 ийыште тӱҥалыныт. Кызыт Википедийыште марий йылме дене возымо 9359 лаштык уло. Шукерте огыл Марий Википедийым угыч Вадим Протасов вуйлаташ тӱҥалын.
— Вадим, шукерте огыл тый угыч Марий Википедийын администраторжо лийыч, могай пашам умбакыже шукташ шонет?
— Вигак умылтарыман: Википедийысе администратор – тиде оза огыл, тиде тыглай пашаеҥ. Мемнан илыш семын таҥастараш гын, электрик-милиционер гай. Мо кӱлеш ачалаш – ачален кертеш, но тиде жапыште хулиган-влакым шке верышке шындаш йӧнжӧ уло.
Марий Википедий проектыште тӱҥалтыш гычак тыршем, шуко вий да жап тиде пашалан пышталтын. Тӱҥ шонымаш тыгай: мыняр шинчымашна уло – чыла тиде верыш опташ. Ме кеч изи калык-влак радамыште улына гынат, мемнан тӱвырана, йӱлана, йылмына моткоч поян, санденак шкетын тиде пашам нигунамат от шукто. Но коктын ышташ гын, кок пачаш шукырак шукташ лиеш. Тыгаяк кумылзак-влакым кычалына, кӧ Марий Википедий проектыш ушнен кертеш. Паша чылалан сита. Вигак рашемдыман, тидлан оксам огыт тӱлӧ, ыштынет гын – ыште, уке гын – уке.
Шоналтыза, мыняр жапым ме «Вконтакте» да моло мер вот лаштыклатше пытарена. Южгунамже шот дене нигӧ денат огына кутыро, увер-лаштык-влакым пачаш-пачаш уэмдена. А тиде жапымак ме пайдалын эртарен кертына, мутлан, Шкетан театрысе артист нерген статьям возаш. Возымаш возышыланат кугу пайдам конда, айдеме шке шонымаш-влакшым радамлаш тунемеш, йылмыжым пойдара. А икмыняр кече гыч иктаж кӧ интернетышке пура да тиде статьям кычалаш тӱҥалеш да муеш, лудеш. Ваш-ваш полшымаш – тиде огыл мо илышнам волгалтара?
Кумдан палыме компьютер лингвист Андрей Чемышев дене пырля ме Марий Википедийыште икмыняр шонымашнам шыҥдараш шонена. 2010 ийыште ме Марий кугыжаныш университет дене кылым кучаш тӱҥалынна ыле. Студент-влакым вики-паша дене палымым ыштенна, статья-влакым возкалаш туныктенна. Тыгай марте але эше ик Википедийыштат шуын огытыл, ме икымше лийынна. Студент-влак моткоч шуко кӱлешан материалым муыныт. Кызыт университет дене угыч тиде пашам шукташ кумыл уло. Лишыл жапыште вики-разметкым университетыште угыч туныктен кертына, шонем. Писатель, поэт, артист-влак нерген статьям гына огыл возаш лиеш вет. Университетыште журналист да филолог-влаклан, мутлан, кусарымаш мастарлык курсым лудыт. Тиде курс негызеш лиеш вес йылме дене возымо статьям марий йылмыш кусараш. Туныктышо-влак интернет гоч эскерен кертыт. Уке гын, ме, вики-пашаеҥ-влакын возымашыштым аклен, туныктышылан шижтарен кертына. Тыгай интерактивный паша чылалан пайдам конда.
— Таче Марий Википедий у шӱлышым, шӱкалтышым йодеш. Шочмо йылмына дене кӧ тиде шкешотан энциклопедийым пойдара?
— 2009 ий гыч тачысе кече марте шуко еҥ тушто тыршен. Южышт йомыныт, южышт угыч пӧртылыт. Тӱҥалтышыште моткоч шуко ӱчашымаш лийын. Вет тыгай кугу сайтлан шуко у мутым шонен лукташ логалын. «Настройки», «пользователь», «скачать», «загрузить», «сохранить», «пароль» да тулеч моло. Кунам Марий Википедийын каватӱрыштӧ эр ӱжараже гына койын, тунам мыланна пеш шуко профессор Иван Григорьевич Иванов полшен. Кажне ӱчашымашым тудын ойжо дене мучашленна. Кажне кечын ме тудын деке коштынна, йыҥгыртенна, йодынна. Тиде жапыште тӱрлӧ мутерым погенна, ончен шинченна. Иван Григорьевич эре полшен шоген, у мут-влакым чоҥымаште эн виян ыле. Тудын ӱмыржӧ лугыч лийме дене проектлан тулыкеш кодмыла чучо. Но профессор Иванов шуко книгам возен коден, нунын почеш ме умбакыже пашам наҥгаена. Шуко йодыш тудын дек уло, но ынде вес вере вашмутым кычалаш логалеш.
Тӱҥалтышыште марий йылмым палыше-влак проектыште шагалын лийыныт. Тӱҥ шотышто руш-влак дене пашам ышташ логалын, ик турок шуко тыршен. Нуно текстым огыт возо, статья-влаклан сӧрастарымашым гына ямдылат: сӱретым ешарат, викификацийым шыҥдарат. Кызыт чылан марла умылышо-влак пашам ыштена: Сергей Иванов, Александр Соломин, Андрей Чемышев да мый. Удмурт, финн, австриец, американец-влак жапын-жапын мыланна полшат, коллективна сай. Марий йылмым йӧратеда гын, тендамат тиде проектыш ӱжына. Кажне айдемыже шӧртньӧ гай. Кузе возаш – туныктена.
— Вес ийын республикыштына Википедийым вияҥдыше, шочмо йылмым арален кодаш шонышо-влак Вики-пайремыш погынат. Мом кызыт ыштенда, мо эше ончылно?
— Ижевскыш «Вики-Урал» лӱман калык-влак кокласе семинарыш миен коштынна. Шкенан пашана нерген моло калык-влаклан палдаренна. Мо куандарыш, IT-сферыште марий-влак моло изи калык-влак кокла гыч ончыл радамыште шогат. Мемнам пагалат да тӱткын колыштыт. Ижевскыштак ме темлышна вики-семинар-влакым кажне ийын погаш, вес гана Марий Элыште погынаш кутырен келшышна. Пеледыш пайрем арням семинарлан палемдыме: йот элласе калыклан марий тӱвырам ончыктена, мемнан пеледыш пайремысе колонно дене ӧрыктарена. Эшежым, тиде Пеледыш пайремыште ме Марий Википедий нерген шуко еҥлан шижтарен кертына. Уло тыгай проект, пайдаланыза, кертыда гын, пашаш ушныза. Мо сайже, моло семинар, конференций-влак семын ме оксам министерстве дечын огына йод, «ВикимедиаРУ» фонд мыланна полшышаш. Кызыт ямдылалтына, каҥашена, проектым возена, уна-влакым ӱжына. Европо да США гыч делегат-влак толшаш улыт.
Николай Любимов мутланен.