Акпатыр ден Полтыш онлан вуйым савымаш!

Марий-влак ош тӱняште тӱрлӧ верыште илат. Ожнат да кызытат Киров кундемыште пеш кугу тӱшка дене иленыт да илат. Арамлан огыл марий ола-влак эн ончыч ты вер шӧрыштӧ кушкын шогалыныт. Мутлан, кызытсе Котельнич ола олмышто икымше марий ола Кокшар (але Шопшар), кокымшо – Киров кундемысе Советск ола олмышто – Кукарка, кумшо марий ола – Малмыж – лийыныт. Марий-влакын мландышт Угарман гыч тӱҥалын, кызыт Ярославль Кострома марте шуйнен. Кажне кундемыште кугезына-влакын чолга вуйлатышышт лийын, Малмыж кундемыште гын Акпатыр, Болтуш (Полтыш) вуйлатен шогеныт.
Болтуш пешак чулым, лӱддымӧ шке калыкшым да мландыжым йӧратыше он лийын. Тудо шуко гана шке сарзыже-влак дене тушман-влакын лишеммыштым пален налмеке, Болтуш онын сарзыже-влак нуным корнешак кырен шалатеныт.  Сӧй деч вара кугу он марий-влакым пога да, кутырен келшымеке, Ош Кугу Юмо дечын тазалыкым да вий-куатым йодашлан кугу кумалтышлан лектыт.
Марий калык йӱла почеш кумалтыш кечын кӱсотышко сар ӱзгарым пелен намияш ок йӧрӧ. Тидын нерген тушман-влак ала-кузе шишланен пален налыныт да отым йыр авыреныт. Тышан пеш шуко марийын ӱмыржӧ кӱрылтеш, шукыштым эҥерышке кышкеныт вӱд марий вӱр дене варналтын, чылт йошкар тӱсан лийын. Тиде кредалмаште Болтуш он тушман-влак кидыш логалеш. Нуно талешкым пеш чот орландарат да шке калыкшым тушман-влак велыш вончаш ӱжаш шӱдат. Лачак чолга онын пӱсӧ ушакылан улмыжлан кӧра тушман-влакым ондален кертеш да нунын кидышт гыч утла.
Икмыняр жап гыч 1552 ий 26-шо апрельыште Болтуш адак марий-влакын пиалан илышышт верч пеш кугу сӧйыш сарзе вий дене тарвана. Кредалмаш моткоч тале да неле лийын. Малмыж ола воктенысе курыкышто тушманын топшо дене тале он пеш чот нелын сусырга, тышанак чолга марий Болтушын ӱмыржӧ кӱрылтеш. Сарзыже-влак шке вуйлатышыштым курык вуеш тоят да тиде верым Болтуш курык манаш тӱҥалыт.
Ты кундемыштак вес марий – Акпатыр – нерген марий-влак кажне ийын шарналтат. Тиде вер-шӧрыштӧ илыше, марийжат, татаржат тиде виян еҥым шке калыкыштын геройыштлан шотлат. Молан манаш гын, Акпатыр пешак поро кумылан айдеме лийын. Тудо пошкудо-влак дене эре сай кылым кучаш тыршен, шке марий калыкшым тушман дечын шуко гана арален налын. Акпатырын колмекыжат, кугезына-влак тудым порын гына шарненыт да кажне ган шӱгар ӱмбакыже тазалыкым, аралтышым йодаш толыныт. Тудым Малмыж кундемысе Кугу Кетек ял лишне тойымо.
Талешке-влакын ӱмырышт кӱрылтмылан ятыр курым эртен. Туге гынат марий-влак нуным эре шарнат да кажне кеҥежым патыр-влакым, порын шарналтен, вуйым саваш коштыт. Лӱддымӧ, чолга кугезына-влакын лӱмышт да сай пашашт кажне айдеме чонышто курымешлан аралалт кодеш.

Акпатыр кумалмаш дене кылдалтше пайрем программе дене палдарена:

10.00-10.30 – Кугу Кетек селаш савырныме тураште уна-влакым вашлиймаш;

11.00-11.30 – Пайремым торжественно почмаш, уна-влак дене палдарымаш;

11.30-12.00 – Кумалмаш;

12.00 – Сийым тамлен ончымаш;

13.00-14.00 – Кечывал кочкыш;

18.00-23.00 – Пайрем концерт;

22.30 – Пайрем фейерверк.

Вячеслав Мамаевын «Марий юмын йӱла да пайрем-влак» книгаже почеш.

Кидшер
Шонымашым ешараш