Лайд Шемйэр лӱмгечыжым усталык кас дене палемден!

Калыкыште тале мер пашаеҥ семын палыме литератор, журналист да краевед, Валентин Колумб лӱмеш историй да сылнымут тоштерым вуйлатыше Лайд Шемйэрын, Владимир Никифорович Козловын, 55 ияш лӱмгечыжлан да мер пашаште тыршымыжлан 35 ий теммылан пӧлеклалтше «Карманкурык – Элнет» усталык касше лийын. Тудо 9 январьыште Йошкар-Олаште, Самырык- влак полатыште, эртыш.
Кокымшо марий Оньыжам да «Марий ушем» мер организацийым вуйлатышым саламлаш Волжский район Шайра кундемже гыч толшо пошкудыжо, иквереш тунемше, пашам ыштыше йолташыже, мер пашаште пырля тыршыше тудын гаяк чолга еҥ-влак эсогыл Башкортостан, Татарстан республикла, Моско ден Санкт-Петербург олаласе марий-влакын ассоциацийыштын еҥышт толыныт ыле.
Пайрем касым Владимир Никифоровичын студент годсо йолташыже, Марий Элын калык артистше Иван Смирнов, гармонь сем почеш мурен куштымыж дене почо. Вара сценышке вӱдышӧ, журналист да мер пашаеҥ Алена Иванова ден юбиляр шкеже лектыч.
Уста еҥ чыла шотыштат уста, маныт. Тиде гана сценыште Владимир Никифоровичын эше вес талантше почылто. Тудо шочмо верже нерген шкенжын «Шым ер кундем» мурыжым уло чонжым пыштен йоҥгалтарыш, да, каласаш кӱлеш, удан огыл лекте. Шомакшымат Лайд Шемйэр шкеже возен, семжымат шкежак келыштарен.
Вара сценыш Марий Эл Республикын Кугыжаныш Погын председательын алмаштышыже, марий Оньыжа А.Н.Иванов лекте. Тудо Н.С.Попов деч вара 2004-2008 ийлаште «Марий ушем» мер организацийым вуйлатыше да марий Оньыжа лийше В.Козловым шочмо кечыж дене саламлыш, мер пашаште тыршымыжлан алал кумылын таум ыштыш, Кугыжаныш Погынын Тауштымашан кагазшым кучыктыш да юбилярым Онар дене таҥастарен ойлыш, ончыкыжымат пеҥгыде тазалыкым, тӱҥалме чыла пашаштыже сеҥымашке шуаш тыланыш.
Теве сценыш М.Шкетан лӱмеш Марий калыкле драме театрын артистше-влак А.Антонова, М.Медикова да В.Домрачев лектыч. Нуно Москошто ГИТИС-ыште тунемме жапыштым шарналтышт. В.Козлов тунам элнан рӱдолаштыже Литератур институтышто шинчымашым поген, 1979 ийыште театр институтышто мастарлыкыштым шуараш мийыше 18 марий ӱдыр-рвезе дене пеҥгыде кылым кучен. Кызыт кугу лӱмым сулен налше да республикыште веле огыл, пӱтынь Россий да йот эллаштат кумдан палыме марий артист-влак йолташышт Юрий Васильевын возымо «Тыйым вел йӧратем» мурыжым сылнын йоҥгалтарышт.
Марий самырык театрын тӱҥ режиссёржо, Марий Эл Республикысе культурын сулло пашаеҥже О.Г.Иркабаев тиде айдемын рӱдыжӧ улмым, шонымашке шуаш кӱлынак тыршымыжым, а шке калыкшым, шочмо вержым нимучашдымын йӧратымыжым, нунын верч кыртменак пашам ыштымыжым палемдыш. Тыгак режиссёрлан ышташ тӱҥалмыж ийлаште В.Козловын «Лум каван» ойлымашыжым лудмыжым, философ шонымашан ты произведений негызеш варажым сценарийым возымыжым да сценыште тудым шындымыжым шарналтыш.
Мутат уке, тиде кечын ны залыште, ны сценыште Лайд Шемйэрым палыдыме еҥже лийынат огыл. Чылан Владимир Никифоровичлан да ынде ятыр ий ӱшанле эҥертышыже лийше пелашыже Галина Алексеевналан чон гыч лекше тауштыме шокшо шомакым шуко ойлышт, эреак тыгаяк поро, чолга да марий калыклан ӱшанле кодаш тыланышт.
Юбиляр, тудын пелашыже, ешыже, шочмо кундемже лӱмеш тиде кастене ятыр сылне муро йоҥгалте. Шайра кундемын уста ӱдыр-эргыже-влак Нина Николаева «Памаш корно», Зинаида Александрова «Шайра кундем» мурышт, «Шайра каче-влак » ансамбль гармонь сем почеш йоҥгалтарыме такмакышт, Галина Почелина, Владимир Степанов, Зоя Мамаева да ятыр молат сылне мурсемышт дене юарлыше чоным семалышт. Тӱргоч ташлыше куан кумылан Владимир Никифоровичат шочмо вер-шӧржым, поро да йомартле койышан марий калыкшым моткочак йӧратымыжым «Юлсер» мурыштыжо эше ик гана почын ончыктыш: «Ит покто, ит вурсо, йот манын, тылат мый эргыч улам курымлан… » шомакше Юл серыште веле огыл, кеч-могай марий ялыште шочын-кушшо кажне марий еҥын чонышкыжак логале, шонем.
Советский посёлкысо «Кугезе кумыл» ансамбль, а тудым ыштымаште да йол ӱмбак шогалтымаште Лайд Шемйэрынат надырже уло, пайрем касын озажлан тичмаш кинде-шинчалым кучыктыш. «Марий ушем» мер организацийын ты районысо пӧлкаже лӱм дене Галина Волкова ончыкыжымат пеҥгыде, марий чонан чолга айдеме лийын кодаш да калыкым ончыко моштен вӱдаш тыланыш.
Ӱпӧ ола гыч толшо чолга марий еҥ С.С.Новиков Лайд Шемйэрым элнан чыла кундемышкыжат шарлен кайыше марий калыкын тукымвожышкыжо вӱдым шавен шогышо еҥ дене таҥастарыш. Лач тыгай еҥ-влакын тыршымыштлан кӧра марий калыкын тукымвожшо, вийым налын, тӱнямбалне пеҥгыдемеш.
Но ты усталык касыш погынышо-влакын кумылыштым эн чотшо Владимир Никифоровичым лӱмгечыж дене эн лишыл еҥже-влакын: ныл акажын, шӱжаржын да, мутат уке, Галина Алексеевна пелашыжын, Айвика, Эрвика, Ирга ӱдыржӧ-влакын, Талвий эргыжын – саламлымышт савырыш. Поснак Галина Алексеевна ден Владимир Никифоровичын ЙошкарОлаште шочын-кушшо, туге гынат пеш яндар марий йылме дене чаткан ойлышо шочшыштын йӧратыме да эн-эн-эн сай ача ден аваштлан таум ыштыме шомакым ойлымыштым колын, ятыр еҥын кумылжо тодылалте.
Радиожурналист да Марий Элын сулло артистше Раисия Данилован «Илаш кӱлеш» мурыжо усталык касым иктешлыше сынан лие. Ты мурын «Илаш кӱлеш, кеч илыш пешак неле… вет илыш икте веле…» корнылаже кажне еҥлан пӱралтше илыш корно дене, нимом ончыде, кыртменак, ончыко каяш, а кӧлан калыкнам арален кодымашке виктаралтше сомылым шукташ пӱралтын гын, вийым чаманыде, нелылыкым сеҥен лекташ, патыр лияш ӱжеш. Вет Лайд Шемйэр тыгай еҥ-влак кокла гыч иктыже.

Евгений Садовин. Михаил Скобелевын фотожо-влак.

Кидшер
Шонымашым ешараш