Пошкырт кундемысе Дӧртыльӧ районысо Йывачъял ял шке арулыкшо дене семалыш. Кажне капка ончылно ару, нимогай куштыра, тор пӧрдалын огыт кий. Тудо Дӧртыльӧ — Уфа корно ӱмбалне верланен. Ял 1757 ийыште шочын, 2007 ийыште тудын 250 ияш пайремжым рӱж эртареныт. Архивлаште материалым кычалын, книгам савыктеныт. Тумо лышташ да муно гыч ялын эмблемыжым сӧрастарыме. Ял шке лӱмжым Ивач Иванов деч налын. Кызытсе Мишкан кундем Кульчубай ял гыч Ивач Иванов 1757 ий 9 июньышто Уфа провинциальный канцелярийын 357-ше номеран указше почеш индеш сурт дене тиде кундемыш куснен толын. 1762 ийыште ялыште 11 пӧръеҥ илен, 11 сурт лийын. Тыгак варажым Ныргынде ден Быргынде ялла гыч одо вел марий-влак толыныт манын ойлат.
Таче ялыште 548 еҥ ила, шке сурт-оралтыжым куча. У урем почылтын — Йошкар-Ола маналтеш. Марий Элым ушештара, Йошкар-Олаште эртыше Марий погын гыч толмышт деч вара тысе марий-влак у уремлан ты лӱмым пуэныт.
Ялыште, мыйын шинчаончалтышем дене вискален налмек, вольыкым ятырынак ашнат, шоналтышым. “Шийгорно” дене мийыме пагытна кӱтӱм лукмо кечылан тура толын ыле, садлан мыят эрденак вольыкым покташ лектым. Иктаж лучко ий ондак 380 вуй вольык лийын, кызыт кӱтӱшкӧ 120 вуй тӱкан шолдыра вольык кая.
Ялыште саяк! Южшо могай яндар! Южышто шокшо шӱлыш модеш, пуйто тӱтыра дене уремым вӱдылеш. Лыжга мардеж почеш сола йӱк ик урем гыч весыш шергылт “куржеш”. Кум урем гыч: Школьный, Горшков лӱмеш да Йошкар-Ола гыч — ик верышке вольыкым чумырат, пасушко наҥгаят. Мыйым икте ӧрыктарыш: тыште кажне сурт гыч вольыкым лукмо годым озавате кок муным лӱмынак поген коштшо еҥын ведрашкыже пышта. Тыге 152 сурт гыч погымо муным пасушто кӱтӱчӧ-влак шолтат, вольыкым лукшо еҥ дене пырля тӱшка еш семын кочкыт. “Чыла пашам тӱҥалме годым муно дене пашанам ворандарен колтена. Муно йыргешке, вольыкна тӱшкан, йыргешке коштшо манын, кӱтӱм лукмо годым тыге погена. Пасушко лекме годым мландыш урена, суртым чоҥымо годым тичмаш еш лийже манына. Ялнан символжо – муно да тумо лышташ”, — палдарыш тиде кечын лийше кӱтӱчӧ, тыгодымак клуб вуйлатыше Олег Салимов.
А мый эре ялым шымлем. Частник-влакын ныл кевытышт уло, иктыштыжат аракам огыт ужале. Уремыште йӱшӧ да перныл коштшо ик пӧръеҥымат шым уж. Теве икте — имньым кычкен, пулан кудалеш, весе имньымак вӱраҥлаш наҥгая, кумшо пакчаште тырша… Кӱтӱм лукмо годымат ялыште мыняр пӧръеҥ уло, чылан уремышке сола дене лектыныт ыле ала-мо. Урем дене тӱшка дене эртат. Мемнан фотокорреспондентна Иван Речкин ты ялышке толмо кечынак, 6 майыште, сходыш миен шуктен. Тушто погынышо-влак кӱлеш сомыл нерген кутыреныт. Теве ик ушкаллан ик кече, кок шорыклан ик кече дене кӱташ палемденыт.
Ялыште паша уке гынат, кеч-могай сомылым муын, ешым пукшен, икшыве-влакым туныктен лукташ да марий йӱлам жаплен илаш тыршат. Кумалме Юмышт — Тумер Юмо. Тушко шуэнрак лектыт гынат, йӱла шотым шуктат. Пашам ышташ Уфашке, Йӱдвелышке кудалыштыт, вара оралтым чоҥат.
Уремыште асфальт корно шуйнен, газпуч уло. Школ, клуб, библиотеке эре йоча да ялысе еҥын йӱк йӱанже дене гӱжлат. Тыште 9 Майыште Бессмертный полк урем дене эртен. “Ик нелылыкым решатлаш кӱлеш — йочасад уке. Школыш коштдымо 58 йоча уло, а иквереш чумыраш нигуш. Тыгак школышто марий йылмым да литературым туныкташ у книга уке. Йошкар-Ола гыч книга-влакым вучена, ончылий 8-9 класслан учебникым налынна, ӱмаште – уке. Федеральный список гыч марий йылме ден литературым кораҥденыт, садлан йодмашым пуэн огына керт. Тидым ышташ Марий Элысе образований да науко министерстве деч учебникым пуымо шотышто полышым вучена, Марий книга савыктышланат ӱшанена. Ме шочмо йылмым тунемнена. Кеч палена, Марий Элыште ача-ава-влак шке йочаштым марла туныкташ огыт тӧчӧ, тиде тыге лийшаш огыл. Ме шке калыкнам ончыко вӱдышаш улына”, — ойлыш мер пашаеҥ Владислав Сафаров.
Ялын чолга еҥышт дене палыме лийме мемнам, Марий Эл гыч толшо-влакым, у пашалан кумылаҥдышт да шке калык верч кугешнен моштымо кумылым лукто, чолга лияш таратыш.
«Шийгорно» проект нерген вес арнянат возена.
Автор: Татьяна Пчёлкина.
Иван Речкинын фотожо-влак.