«Ямде лий» газет редакций 1 гыч 7 июнь марте «Марий юнкор» регион-влак кокласе слётым эртарен.
Национальный президент интернат-школ директор Л.Г.Иксанован вуйлатыме коллектив Пошкырт, Татарстан кундемла, тыгак Марий Эл Республикысе районла гыч чылаже 27 йочам моткоч порын вашлийын.
Черет почеш радамлаш гын, тенийсе слёт луымшылан шотлалтеш. Икымше гана 2005 ийыште Волжский район Пӧтъял школышто лийын. Тылеч вара Морко район Коркатово лицей (2008), «Таир» ер воктенысе йоча-влакын тазалыкыштым пеҥгыдемдыше «Журавушка» рӱдер (2010, 2012), Советский район Ӱшнӱр (2009), Шернур район Марисола (2013) да теве ынде нылымше гана Йошкар-Ола (2006, 2007, 2014) юнкор-влакым шке пыжаш-помышешышт налыныт.
Келгынрак ончалаш да историйлан чын факт семын кодшо манын шонаш гын, палемдыман: юнкор слёт 1977 ийыште, тунамсе «Ямде лий» газетын тӱҥ редакторжо Алексей Михайлович Юзыкайнын тыршымыжлан кӧра икымше гана погынен. Чын, тунам кызытсе семын 7-10 кече огыл, а кок кече веле шуйнен. Ял гыч толшо йоча-влак ваш-ваш палыме лийыныт, модыныт, олам ончен коштыныт, шкеныштын возымо пашашт нерген ойленыт. Мыят шарнем, шуко-шуко писатель, шанчыеҥ, сымыктыш пашаеҥ-шамыч толыт ыле. У саманыште у сынан слётым эртарымашке «Кече-Солнышко» журналын тунамсе тӱҥ редакторжо Антонида Николаевна Шакирова кугу надырым пыштен. 2008 ий гыч тиде проектым «Ямде лий» газетын коллективше шуя.
Слётын тӱҥ шонымашыже – газетлашке возкален шогышо ӱдыр-рвезе-влакын мастарлыкыштым ончалаш, кӧн тиде усталыкше шижалтеш — тудлан вияҥашыже полшаш. Эше ончык ончен каласаш гын, слёт ончыклык журналист да сылнымут пашаеҥлан корным почшаш. Кӧ тиде сомыл дене кылдалтын, мутлан, газет да журналлаште ыштыше, туныктышо-влак, палат: йоча утларакше 4-8 класслаште тунеммыж годым возаш кумылан. Лач тиде жапыште нунын усталыкышт пеледыш семын почылтеш. Тиде, ӱшаныза, слёт годым моткоч раш почылтеш. «Йоча-влак огыт возо, серызе-шамыч пытат» манме шонымаш дене мый нимыняр ом келше. Арня жапыште юнкор-влаклан тӱрлӧ теме дене возаш заданийым пуэденна. Южыжышт тугай келге шонымашан, тӱрлӧ таҥастарымашым кучылтын возымо пашам конден пуат — ӧраш да куанаш веле кодеш.
Кугурак лийме семын йоча возымым чарна. Тидым жапыштыже шижын огына шукто гын, возкалыше икшывым йомдарена. Икмыняр ий ончыч моткоч сай проект-влак пашам ыштат ыле: тиде — Василий Яналовын сылнымут курсшо (туныктышо-влак кызытат чӱчкыдын «уло мо тудо?» манын йодыт), Антонида Шакирован «Куткыеш» проектше. Вет мемнан республикыште литератур творчествылан туныктышо посна школ але гимназий, лицей уке улыт, тиде сомылым жапын-жапын, окса лекме семын, мер тӱшка але ушем, шке ӱмбакышт налыт. Санденак огыл мо Марий кугыжаныш университетын журналистике пӧлкаже абитуриентым погымаште нелылыкым шижеш.
«Марий юнкор» слёт кок ужашлан пайлалтеш: туныктымо да каныме. Туныкташ лӱмлӧ писатель, журналист-влакым ӱжынна. Йоча-влак дене В.Абукаев, З.Дудина, Ю.Соловьев, С.Архипова, А.Васильев, А.Мокеев, Е.Семенова, З.Ермакова, В.Петухов, Л.Яндаков, А.Петров, А.Якушева, И.Попов, Т.Пчёлкина да шуко-шуко молат ыштеныт. Нунылан кугу таум каласена. Ик слётат весыжлан келшен ок тол, кажне гана вашталтеш. Пытартыш ийлаште иктаж кугу событий дене кылдаш тыршена: мутлан, «Пеледыш пайремын» 90 ий темме идалыкыште слётын кажне кечыже пеледышлан пӧлеклалтын ыле; С.Г.Чавайнын 100 ияш идалыкыште чумыр паша кышкарнам марий классикын произведенийже-влак негызеш чоҥенна. Тений — Сылнымут идалык, Сеҥымашлан 70 ий темме ий, сандене нине лӱмгече йыр «пӧрдынна». Весымат палемдыман, модынна але конкурсым, викториным эртаренна — чылажымат серымаш дене кылденна. Туныктымо да каныме ужаш-влак тыге иктеш «пуналтыт». Лу ий жапыште опыт ятыр погынен, верласе школлаште юнкор але сылнымут кружок-влакым вуйлатыше-влаклан полыш семын, материалым иктешлен, посна книга семынат лукташ шоналтыман.
Кеч-могай – мурымо, куштымо, сӱретлыме, возымо да моло – усталык дене ойыртемалтше икшыве-влак дене кылдалтше кугу сомыллан кугыеҥ, власть структурышто тыршыше-влак утларак тӱткышым ойырат гын, тиде моткоч сай. Вет йоча кумыл — шыште гай. Мыланна ӧпкелалташ амал уке, вет кажне ийын слётышкына уна-влак толыт, нунын сугыньлен каласыме мутыштым, ача-аваштлан тауштыме шомакыштым йоча-влак, слёт пытымек, шӱмешышт пыштен наҥгаят. Тений слётым почмашке Российысе Кугыжаныш Думын депутатше Л.Н.Яковлева, Марий Эл Республикысе Кугыжаныш погын вуйлатышын алмаштышыже А.Н.Иванов, культур, печать да национальность паша шотышто министрын алмаштышыже Г.С.Ширяева, образований да науко министерствын специалистше А.В.Илларионов, Республикысе марий тӱвыра рӱдерын вуйлатышыже Н.В.Пушкина да молат толыныт ыле. Тиде проект Марий Эл Республикысе тӱвыра министерствын калыкле политике шотышто республиканский целевой программе негызеш эртаралтын. Окса полышым тыгак Финляндийысе М.А.Кастрен ушем ойырен.
Лу ий дене шуйнышо пашан лектышыжат уло. Икымше слётын участникше-влак Игорь Попов ден Владимир Матвеев илышыштым сылнымут дене кылденыт. Моло-влакын лӱмыштат эркын-эркын шокташ тӱҥалын. Куанен да кугешнен каласена, «Ямде лий» газетын юнкоржо-влак ий еда Марий самырык тукым слётыш да моло проектлаш чолган ушнат.
Лидия Семёнова,
«Ямде лий» газетын тӱҥ редакторжо.