Изиж годымак сылнымутлан шӱмаҥше лийын…

1945 ийыште чапым налше тиде пайрем, калык муро семын, курым гыч курымыш сескемалт вончаш тӱҥалеш. Тудым чакемдаш ныл ий чоло шуйналтше, орлыкан, тӧрсыр корно ӱмбалне вӱран фашизм дене эн патыран совет калык кредалын да коло миллион ӱдыржӧ ден эргыжым сар тулеш йомдарен, мучашлыме ойго-йӧсым чытен лектын да кугу элнам арален коден. Нунын радамыште Марий кундемын мутмастарже-влакат лийыныт. 
«Ме шарнена» интернет-проектнам умбакыже шуэна. Да ик тыгай чолга мутмастар Макс Майн (Максим Степанович Степанов) нерген каласкалнена.
Макс Майн але Степанов Максим Степанович Медведево районысо Непотсола ялеш 1914 ий 8 сорла тылзын шочын. Изинек ача деч посна кодын. Ачаже империалист сар гыч черланен пӧртылынат, тудым 1915 ийыште пытартыш корныш ужатеныт.Тыге изи Максимын лудын-возен моштыдымо аваже Анна Васильевна ныл йоча дене марийже деч посна кодеш. Еш кугу лийын гынат, неле-йӧсым сеҥенак толын. Максим изинекак пӱсо уш-акылан, пуртусым йӧратыше кушкын. Тидыжлан, очыни, Непотсолан мотор вер-шӧржат полшеныт. Вет тунам ял воктенак кугу чодыра гужлен шоген, тушто емыж, поҥго лын лийыныт. Яндар пӱя вӱд, ужар шаршудан урем, кайык йӱк, кас еда орол пӧртышто тӱрло манеш-манешым, йомакым колыштмаш, тӱредмашке коштмаш, кылтамкырымаште, кӱнчылам шӱдырмаште, тӱрым тӱрлымаште ӱдыр, ӱдырамаш-влакын мурымышт йочан уш-акылжым пойдареныт, тунемаш, илышым палаш кумыланденыт.
1927 ийыште кеҥежым Максим Нурма туҥалтыш школым тунем пытарме нерген каҥажым (свидетельствым) налеш да тудо ийынак шыжым Йошкар Оласе шым ий тунемман марий школышко пура. Тушто утларакше республикын тӱрло кундемже гыч толшо тулык, я пеле тулык йоча-влак лийыныт. Максим дене пырля Яша Стрельников лӱман рвезат тунемын. Тудо «Йошкар кече» газетыш возгален шоген, тӱрло информацийым, статьям савыктен. Тидлан тунемше-влак Яшам пагаленыт, да шӱмыштышт порын коранымаш тул ылыжын, шке гыч возен ончаш шонымаш шочын. Адакшым марий йылме ден литературым туныктышо Сергей Николаевич Николаеват (тунам тудо Марпедтехникумын студентше лийын) шочмо сылнымутым пагалаш, аклаш йоча-влакын кумылыштым ылыжтен кертын.Тиде жапыште школышто кид дене возыман журнал лекташ туҥалеш. Тушко Максимын возымо « Лев Юрий» лӱман ойлымашыжым пуртат. Тыге Степановын (Макс Майнын) сылнымут корныжо туҥалеш. Возаш туҥалме семын « Пионер йӱк», «У вий» журнал редакцийлашке пурен кошташ туҥалеш. Тыге 15 ияш возгалыше рвезе «У вий» журналын редакторжо С.Г.Чавайн дене палыме лиеш. 1931 ийыште Йошкар-Оласе шым ияш школым тунем лекмеке, Максим Степанович «Марий коммуна» газет редакцийыште, корректорын полышкалышыже лийын, пашам ыштен. Газетым журналым лукмо сомыл самырык еҥым эше чот сымыстарат,возаш да возаш кумылындат. Но тыгодымак газет паша шижтара: тунемаш кӱлеш. Сандене Максим Степанович облонон командировкыш почеш Москвасе редакционно-издательский техникумыш тунемаш кая. Элнан рӱдо олаштыже кум ий илымаш марий рвезын уш-акылжым ятырлан пойдара, сылнымут деке утларак шӱмаҥда. Тыге 1934 ийыште самырык авторын иканаште кок книгаже ош тӱням ужеш. Тиде – «Шольымын возымашыже гыч» да «Ямде улына». Нуным С.Г.Чавайн редактироватла. Тыге марий литературыш у лӱм толеш. [тӧрлаташ]Макс Майнын сар да сар деч варасе илышыже да творчествыже. Йошкар- Олаш портылмекше Максим Степанович радиокомитетыште Медведывысе райгазет редакцийыште тырша… 1936 ийыште шӱм-пелашым вашлийын, да 1941 ийыште ушненыт. Сар туҥалме годым Максим Степанович «Марий коммуна» газет редакцийыште тыршен. 1942 ий январь тылзыште тудым фронтыш нангаеныт. Ватыжлан ныл тылзаш йоча ден кодаш пернен. Армий гыч 1945 ий шыжым пӧртылын. Бойлаште лӱддымылыкым, патырлыкым ончыктымылан Макс Майным Йошкар Шӱдыр орден, «Боевой Заслугылан» медаль дене палемденыт. Сарын тул лонгаштыжат Максим Степанович сылнымут пашажым кудалтен огыл. Почеламут-влак «Под гвардейским знаменем» фронтовой книгаште, авторын Марий издательствыште лукмо «Клятва» (1942), «Родина верч! Сталин верч!» (1943), «Патыр-шамыч» (1945) сборниклаштыже савыкталтыныт. Сар жапыште возымо произведенийлаштыже Макс Майн совет калыкын кӧрго чон моторлыкшым, сеҥаш лийдыме куатшым, фронт ден тылын, ваш полшен гына, сеҥен кертмыштым, иза-шольо калык-влакын тушман ваштареш ик еҥла шогалмыштым ончыкташ тырша. Тыгодым шуко почеламутыштыжо тунамсе жаплан келшыше чара деклараций, ужмаш, кычкырымаш палдырна. Туге гынат автор моштымыж семын у образ-влакым чоҥаш тырша, почеламут-влак вашкерак тушманым кырен шалаташ полшышт манын шона. 1934 ий гыч, колымешкыже 1988 ий марте, тудо кумло утла книгам савыктен луктеш, иза-шольо поэзий гыч ятыр почеламутым кусара, шкенжын возымыжымат вес йылме дене савыктат. Тунамак Совет Ушемыште эртыше тӱрло пайремлаштыже лиеш, почеламут-влакым лудеш. Кугу сарын сой пасуж гыч портылмеке, Максим Степанович «Марий коммуна» газет редакцийыште ышташ тӱҥалеш. 50-ий лаште КПСС ЦК пеленсе Высший партийный школышто тунемеш. Тушеч пӧртылмеке, Марий книга издательствыште туҥ редактор лийын, вара “Марий коммуна» газет редакцийыш кусна да, пенсийыш лекмешкыже туштак тырша. Марий литературым вияҥдымаште кугу заслугым ыштымыжлан, 1974 ийыште Макс Майнлан АССР-ын калык поэтше лӱмым пуымо.Тудо 1941 ий гыч писатель ушем член лийын.

Макс Майнын произведенийлаже
• Шольымын возымашыж гыч : тунемше пионер нерген ойлымаш [Записки брата : рассказ о пионере]. Йошкар-Ола, 1934. 40 с.
• Ямде улына : икшыве-шамыч нерген ойлымаш [Всегда готовы : рассказы о детях]. Йошкар-Ола. 1934. 36 с.
• Пеледше мланде : стих-шамыч сб. [Цветущая земля : стихи]. Йошкар-Ола, 1939. 80 с.
• Клятва : почеламут-шамыч [Стихи]. Йошкар-Ола, 1942. 44 с.
• Родина верч! Сталин верч! : почеламут-вл. [За Родину! За Сталина! : стихи]. Йошкар-Ола, 1948. 52 с.
• Патыр-шамыч : почеламут сб. [Богатыри : сб. стихов]. Йошкар-Ола, 1945. 48 с.
• Патырлык нерген муро : почеламут-шамыч [Песня о мужестве : стихи]. Йошкар-Ола, 1949. 80 с.
• Мир верч, cap ваштареш : почеламут-вл. [За мир против войны : стихи]. Йошкар-Ола, 1952. 84 с.
• Кудывечым кӧ ӱштын? : ойлымаш-вл. [Кто подмел двор? : рассказы]. Йошкар-Ола, 1959. 24 с.
• Почеламут-влак [Стихи]. Йошкар-Ола, 1960. 112 с.
• Коремыште : ойлымаш-вл. [В овраге : рассказы]. Йошкар-Ола, 1963. 28 с.
• Мландын йӱкшӧ : почеламут-вл. [Голос земли : стихи]. Йошкар-Ола, 1964. 96 с.
• Ший памаш : пьеса-вл. [Серебряный родник : пьесы]. Йошкар-Ола, 1966. 80 с.
• Салтакын ужмыжо : фронтовикын блокнотшо гыч [Глазами солдата : фронтовые записи]. Йошкар-Ола, 1967. 72 с.
• Пионерий ошкылеш : ойлымаш ден йомак-вл. [Пионерия шагает : рассказы и сказки]. Йошкар-Ола, 1968. 84 с.
• Тукымын семже : почеламут, баллада, поэма [Meлодии поколения : стихи, баллада, поэма]. Йошкар Ола, 1973. 144 с.
• Ануш : пьеса, ойлымаш, шарнымаш [Аннушка : пьесы, рассказы, воспоминания]. Йошкар-Ола. 1975. 176 с.
• Кӱтӱчын ӱдыржӧ : йомак пьеса-вл. [Дочь пастуха : пьесы-сказки]. Йошкар-Ола, 1977. 116 с.
• Тӱжем йолташ : ойлымаш-вл. [Тысяча друзей : рассказы]. Йошкар-Ола, 1978. 76 с.
• Волгыдо урем : почеламут, баллада, муро [Светлая улица : стихи, баллада, песни]. Йошкар-Ола, 1981. 184 с.
• Тулан кӱкшака : очерк, шарнымаш [Огненная высота : очерки, воспоминания]. Йошкар-Ола, 1984. 192 с.

Макс Майнын вес йылмыш кусарыме произеденийже-влак
• Гусли поют о счастье : стихи. М., 1952. 108 с.
• Пуговица : рассказы / пер. на рус. В.Муравьева. М., I960. 16 с.
• Заветный родник : рассказы по мотивам мар. легенд и преданий / В.Муравьев, М.Майн. Йошкар-Ола, 1961. 64 с.
• Кто подмел двор? : рассказы / пер. на рус. В.Муравьева. М., 1964. 48 с.
• Пуговица : рассказы / пер. на укр. Киев, 1964. 16 с.
• Человек-богатырь : стихи и поэмы. Йошкар-Ола, 1970. 76 с.
• Подарок для друзей : рассказы / пер. на укр. Киев, 1974. 32 с.
• Кто подмел двор? : рассказы / пер. на рус. В.Муравьева. М., 1974. 48 с.
• Кузнец-удалец : стихи / пер. на рус. Е.Благининой. М., 1980.

Негыз
• Савицкий В. Командир штурмовой группы : очерк // Ночь перед парадом. М., 1970. С. 172–175.
• Черных С. Певец богатырской мощи народа // Восхождение. Йошкар-Ола, 1984. С. 155–168.
• Исиметов М. Рейхстагеш лӱмжым возен // Арслан тукым. Йошкар Ола, 1985. С. 218–235.
• Писатели Марийской АССР : биобиблиогр. справочник. Йошкар-Ола, 1988. С. 165–171.
• Тимиркаев А. Поро ача, поэт // Ончыко. 1994. № 8. С. 117–123.
• Поэт, салтак, тыныслыкым моктен мурышо // Ончыко. 2004. № 7. С. 66–70.

Кидшер
Шонымашым ешараш