Марий-влак Урал велне Юа селаште ваш келшен илат

«Шийгорно» команде дене мотор Урал кундемыште лиймына шӱм-чоннам кажне кечын кайык семынак кавашке нӧлта. Ме йывыртыше, пиалан улына, вет кудо ялыш от мий, марий-влак илат! Марла мутланена, шыргыжал колтена да марий улмына дене кугешнена. Шоналташ веле, тыгай тора кундемыште марий-влак илат, унала вучат, поро кумылыштым пӧлеклат! Ме шуко у деч уым пален налынна, эсогыл Марий кундем гыч улшо-влак денат палыме лийынна.
10 майыште Кугу Тавра деч вара корнына эше ик марий ялышке, Юашке, шуйналте. Тушто ме кум шагатлан концертнам тӱҥалшаш улына ыле. Ялым ончал савырнаш, калык дене мутланаш манын, ондакак миен шуаш тыршышна.
Юа селалан шотлалтеш, Красноуфимск ола деч 26 меҥге ӧрдыжтӧ верланен. Савиновка ден Бродок эҥер-влак Юа эҥерыш ушнат, тудлан тӱҥалтышым пуат. Пӱртӱс моткоч сылне, тудын пеледалтме, тӱзланыме пагытыште тышке логалынна, у шошым лач Юаште вашлийна. Уремыште ару, чоҥгаташте урем-влак верланеныт, посна вераҥмыла койыт, тыгайже икмыняр уло.
Шийгорно (8)Марий илем ХIХ курымын кокымшо пелыштыже шочын. Этнограф-влакын палемдымышт почеш, марий-влак Пошкырт кундемын йӱдвел могырым куснен толыныт. Ял деч кум меҥге ӧрдыжтӧ Красноуфимск-Кропачево кугорно эрта. Юа — татар мут, тудо ир шоган, чеснок, черемша манмым ончыкта. Тыгай ир шоган курык вуйышто, олыклаште ятыр шочеш. Кеч-могай кочкышыш тудым ешарат, тутло сийым мыланнат темлышт. Икманаш, Урал мландыште юам пеш жаплат.
Ялышке кудал пурышна веле, гармонь, тӱмыр сем почеш муро йӱк шергылташ тӱҥале. Сылне чиемым чиен, самырыкшат, кугужат вашешна уна мурым мурен толыт. Ӧрынат колтышна, тыштат икымше гана веле лийынна, а могай порын унам вашлийын моштат.
«Эрвий» калык фольклор ансамбльым ынде ятыр ий Ольга Ивановна Филиппова вуйлата. Тудо тыгак школышто педагог-организаторлан пашам ышта, тыгодымак клубышто хореограф семын тырша. Мураш клубым вуйлатыше Наталья Канышева туныкта. «Икымше класс гыч ансамбльыш ӱдыр-рвезе-влакым погена. Школыштак «Калык куштымаш» ден «Тоштер» кружок-влакым вӱдем. Тоштерлан ойырымо пӧлемыште марий чием-влак, ансамбльын историйже нерген материал-влак ятыр. Экскурсий ден толшо-влакым марий шӱлыш дене палдарен шогем. Школышто кружокыш коштшо икшыве-влак 7 класс марте кушташ тунемыт, вара клубышко ансамбльыш куснат. Икымше-кумшо класслаште тунемше-влак «Ший оҥгыр», кудымшо ден шымше класслаште тунемше-влак «Марий памаш», а кандашымше ден индешымше класслаште тунемше-влак «Эрвий» ансамбльыш коштыт. Тыге мемнан йоча группына кумыт уло. Кугурак-влак «Эн сай» ансамбльыш кумылын коштыт. Лӱмжым Йошкар-Ола гыч конденна. Марий тувыр-влакым «Эн сай» фирмыште ургыктенна да тудынак лӱмжым ансамбльланна пуэнна”, — палдарыш Ольга Ивановна.
Шийгорно (7)Кова-влак фольклор группышт дене 1989 ийыште Москва марте миеныт, мастарлыкыштым тушто дискыш войзеныт.
Малаш возеш веле, ушыш сӱрет-влак пурат, нуным иктыш уша да чертитлен луктеш. Пайремлан ямдылалтме годым тӱрлӧ сем почеш кушташ йӧршым ышта. Ольга Ивановна Юаштак шочын, Екатеринбургышто культпросветучилищым тунем лектын, культорганизатор лийын. Школышто ыштыме стажше 25 ийыш погына, 16 ийже – организатор. Эр гыч кас марте — эре йоча-влак пелен. Тидыжак илыш вийым пуа, куаным ешара. Районышто веле огыл, Урал кундемыштат ты ансамбль шке маркыжым куча. Ондак коча-кова, ача-авашт ты ансамбльыш коштыныт гын, кызыт шочшо, уныкашт марий тӱвырам арален толыт. Умылтарен моштыдымо шӱртӧ пырче гыч ыштыме шке чиемышт уло. Урал вел марий вургем поснак ойыртемалтше, тудын кажне йолваже эртыше илыш-корным почын пуа.
Юаште кыдалаш школ, йочасад да икмыняр кевыт, тыгак почто, библиотеке, медпункт улыт. Калык келшен ила. Ӱдырамаш-влак гын пеш ура шӱм-чонан улыт. Теве рӱж шогалын, пайремым эртарен колтат, чодыраште саскам, кызыт гын поҥгымат погат. Пакчаштым сӧрастарат, кидпашалан кумылан улыт.

Юа ял шотан илемыш кум ял: Савиново, Черлак да Юа пурат. Юаште 1262 еҥ ила, 517 сурт уло. Савиновышто 100 суртышто 243 еҥ ила. Чералкыште 62 еҥ ила, 51 пӧрт уло. Юа — индеш уреман. Моло ялже ик уреман. Суртым чоҥышо-влакат улыт, иктыже – Валерий Илькин. Юаштак Камаеван кресаньык озанлыкше пашам ышта. Мланде пашам шуктат. Ты селаште ончыкшым модульный ФАП-ым чоҥаш палемденыт. Шушаш ийын Юаште Свердловск областьыште эртаралтше Агавайрем лиеш.
Юаште тыгак «Марий пӧрт» тоштер-пєрт уло. Тудым Елена Никитична Шуматаева вуйлата. Турист-влак автобус дене ты тоштерын марий поянлыкшым ончаш да марий калыкын илышыж нерген пален налаш толын каят.

Шийгорно (3)«Шийгорно» командынам моткоч шокшын, кинде-шинчал дене вашлийыныт, чыланнамат ӧндал-шупшал пытареныт. А мурызо Виктория Тихоновам тушто тунар йӧратат улмаш, йырже икшыве-влак мӱкшла пӧрдыч, автографшым нальыч, эсогыл «Эрвий» ансамбль гыч акай-влак тудын лӱмеш киндым кӱэштыныт да «Виктория» манын возеныт.
Теве тыгай сылне Юа ялыште да поро марий еҥ-влак дене Урал мландын куатшым пайлышна. Тушто илаш кодаш йӧрале вер! Туге гынат самырык-влак паша укелан кӧра ӧрдыж олашке коштыт. Вольыкым ашнышат шагалын кодыныт. Шӧр йӧрварым кевытыште налын кочкыт. Тиде илыш вашталт толмылан да чапле «Ювинский» совхоз пытымылан кӧра тыге. Школыш чылаже 140 йоча коштеш, марий йылмым факультатив семын туныктышо Светлана Геннадьевна Тупицына — Ермолаева туныкта. Клуб, школ пашаеҥ да ансамбльын коллективше дене пырля марий йылме Юаште эше аралалт кодеш, шонена. Вет руш икшывыжат кумылын ансамбльыш кушташ коштеш, тушто марла мутланаш, умылаш тунемеш.
Юашке уэш каяш да ик-кок кече каналташ, эҥер ден памаш, курык воктене, пӱртӱс лоҥгаште, лияш кумылна лекте! Газетна дене пеҥгыде кылым кучымылан Юлия Петровна Шараповалан кугу таум каласена. Тудат мемнам вучен, ныжыл йӱкшӧ дене мутланен колтымыжым чон шулен колыштынна. Ме концертышкына толшо чыла еҥлан кугу таум каласена да вес гана уэш вашлийына манын ӱшанен кодына.
Тау поро марий калык. Илыза тыгак шочмо йылмым арален, марий йӱлам саклен да Урал мландым марий улмыда дене чапландарен!

Лудса «Шийгорно» проектым… Лудаш »

Шийгорно (6)

Шийгорно (5)

Шийгорно (4)

Шийгорно (2)

Шийгорно (1)

Татьяна Пчёлкина.
Иван Речкинын фотожо-влак.

Кидшер
Шонымашым ешараш