Алёна Яковлева: Илышемын чынже мурыштем

Шукерте огыл самырык мурызо, сылнымутчо да тидын годымак йӧратыме да йӧратыше ава, пелаш Алёна Яковлева «Тау тылат» мурым калык ончыко луктын. Кузе тиде муро шочын? Кӧлан пӧлеклалтын? Кузе кызыт самырык мурызо ила? Тиде да моло йодышлан вашмутым шкеж деч йодна.
— Алёна, лудшына-влакым илыш-корнет дене ала палдарет ыле?
— Уло кумылын. Шочынам 1986 ийыште ага тылзын 10-шо кечынже. Шочмо верем – Морко районын ик сылне лукшо, Изи Корамас ял.
Ончыч ялем мучашысе мотор садер лоҥгаште школ верланен ыле. Олмапу кокла гыч школ деке шуйнышо йолгорно – тиде мыйын шинчымаш тӱняшке ошкылмо икымше корнем. Тудым мый 4 ий куанен такыртенам. Варажым Чодыраялыште верланыше Арын кыдалаш школ шке омсажым почо. Арын школым тунем пытарымеке, шоныдымын-вучыдымын илышем шке сапшым Йошкар-Олашке савырале. Тыге 2001-ше ийыште тунамсе Пединститут пеленысе лицейын марий да руш йылмым келгынрак шымлыше классын тунемшыже лийым. Умбакыже тиде направлений денак Марий Кугыжаныш Университетыште кӱшыл шинчымашым нальым.
— Кузе почеламутым возаш тӱҥалынат? Шарнет мо икымше сылнымут произведениет?
— Шуко возышо семынак, мыйынат икымше почеламут саскам школ пагытыште шочын. Марий йылме да литературым туныктышо Любовь Ивановна Александрова таратен. Тиде урокым тачат шарнем. Ончыч Любовь Ивановна ава нерген сочиненийым лудо. Тиде жапыште мыят, окна яндаште модшо кечыйолым ончен, авамым шарналтышым… «Кумылда уло гын, почеламутымат возаш лиеш», — каласыш туныктышына. Тунамак корно-влак икте почеш весе ушышко тольыч. Лач тыге икымше почеламутем возалтын.
— Муро аланышке кузе толынат?
— Марий кугыжан университетыште тунеммем годым гардероб пырдыжеш пижыктыме кагазым шекланышым. Туштыжо Марий тӱвыра рӱдер самырык кокла гыч артист ден мыскараче команде-влакым чумырен. Тушко мыят миен-лектынам. Тачат ӧрам, кузе? Вожылшырак лийынамыс. Очыни, чонем йодын. Варажым (2004-ше ийыште) рӱдер пелен мурым возышо-влаклан бард-клуб почылто. Тунам мемнан деке мурызо Влад Николаев толын ыле. Гитарым налын, сылне марий сем-влакым шокталтыш, муро-влакым муралтыш. Мутат уке, тидым ужын, чыланыштын тыге шоктен-мурымышт шуын. Лицейыште тунемме годым икмыняр аккордым Люба лӱман ӱдыр ончыктен ыле. Сандене гитаре чылт палыдыме лийын огыл. Ты инструмент дене мый пеш писын сем-влакым шокташ тунемым. Жап эртымеке тӱрлӧ сем-влак шке шочыт ыле, мый нунылан шомак-влакым келыштараш тӱҥальым. Тиде пагыт муро тӱняшке мыйын икымше ошкылем лийын, но тунам мый лач гитаре почеш гына муренам. А 2006-шо ийыште йолташем Надежда Васильева-Моисееван почеламутшылан возымо «Кӧранем» муро «Марий Эл Радиошто» йоҥгаш тӱҥалын.
— Пелашан улат, кок эргыч уло, ешет дене ала палдарет?
— Ешем нерген утыжым ойлаш ом йöрате такшым. Но тыгай йодыш лектын гын, вашештыде ок лий. Моисеевмыт ешлан тений августышто 8 ий темеш. Пелашем марий, Юлсер кундемын шочшыжо (Нурмучаш Шайра ял). Ушан-шотан, пашам йӧратыше айдеме. Кызыт кок изи марий патыр-влакым ончен-куштена. Кугуракше 4 ияш. Кокымшыжым аист манмет кодщо ийын май тылзе мучаште кондыш. Лачак тунам, кокымшо гана ава лиймеке, «Тау тылат» мурем шочо. Тудо пагытыште тыгай пиалан да шулдыраҥше кумылан лийым! Ты кумылемлан тауштымем шуо. Кӧлан? Молан? Да чылалан: ешемлан, пелашемлан, авамлан, икшыве, йолташ-влакемлан… Икманаш, уло ош тӱнялан. Нимом шонен лукташ ок кӱл, илышемын чынже – тиде мурыштем.
— У муро-влакым ямдылет мо?
— Шочшо у мурем-влак улыт. Нуным калыклан колышташ лукмо деч ончыч ямдылаш кӱлеш. Айдемат вет уремышке кайыме деч ончыч сай вургемым чия, вара йӧнан да келшыше йолчиемым ойыра. А мурын чиемже – фонограмме. Тудым качестваным, чонлан келшышым ыштыме шуэш. Чыла тиде жапым да вийым йодеш. Шукерте огыл Надежда Пашкиналан «Йӧратымемлан» лӱман у муро возалте, калык ончыко лекте. Умбакыже илена да ужына.

— Усталык илышыштет тыгай кӱкшытыш шумылан ала иктаж-кӧлан таумутым каласынет?
— Кӱкшыт шотышто утыжым кугешнаш ом йӧрате. Шкемым тыглай, моло гаяк айдемылан шотлем. Туге гынат, ойлышаш таумут уло. Авамлан. Тудо 73 ийыш вончен. Таза лийже. Ачамланат тау (палем, тудо ала-кушто каваште мыйым эре эскера).
Южгунам илышем нерген шонкалем да чучеш, пуйто пӱрымаш ала-кузе чыла шке тыге савыркала. Тыге, кузе мыланем кӱлеш. Поро чонан айдеме-влак дене ваш палымым ышта, илышем сай могырыш виктарыше тӱрлö событий-влакым пӧлекла. Иктаж-могай осаллык да нелылык вашлиялтыт гынат, тиде мыйым шуара, пеҥгыдемда. А жап эртымеке мый адак умылем – чыла лийше сайлан улмаш. Садлан Пӱрышемлан тау.
Эше ик посна таум ойлынем мый денем пырля муро аланыште улшо йолташем-влаклан. Кö мыйын усталык пашамым акла: пагалышыжлан, вурсышыжлан – чылалан тау. Мыланем кеч-могай ак шерге.
— Лудшына да ончышына-влаклан ала иктаж тыланымашет лиеш?
— Йолташ-влак, кидыште кидшерым шижына гын, тугеже, шӱм кыра. Шӱм кыра гын, кидшер ок йом.
«Кидшер» интернет журнал марий калыкнан илышыжым палдарыше савыктыш. Калыкна ила гын, ты журналысе лаштык нигунам ок пустаҥ, а «Кидшер» журнал шке пашажым шукта гын, тугеже марий калык эше вияҥеш да чаплана! Йолташ-влак, ушныза «Кидшерыш»!
— Тау. Сугынет шужо!

Николай Любимов мутланен.

Кидшер
Шонымашым ешараш

  1. Марина

    Алёна, муретым пеш колышташ йӧратена. Тый деет эше шуко-шуко у мурым вучен кодына.

    Ответить