«Унчоfest» лагерь-семинар кином йӧратыше-влакым чумырен

«Унчоfest» лагерь-семинар эртыме нерген Алевтина Байкова каласкала.

12 гыч 15 июль марте Унчо кундем моткоч шуко унам вашлийын. Теве, мутлан, тиде  кечылаште эртыше «Унчоfest» семинар-лабораторийыште республикысе районла гыч веле огыл, Йошкар-Ола, Москва, Санкт-Петербург, Озаҥ олала, Удмуртий, Эстоний, Венгрий, Мордовий республикла, Ямал-Ненецк автоном округ гыч кином йӧратыше да сценарийым возаш кумылан улшо-влак чумыргеныт. Чылаже 50 наре еҥ толын. 

«Унчоfest» проектын авторжо — чолга марий ӱдыр Алёна Иванова. Тудым  илышыш шыҥдараш «ВийАр» культур-влак кокласе мер ушемлан Президент грант да Социально вияҥмаш министерстве полшеныт.

— Пректын тӱҥ шонымашыже – марий йылмым арален кодаш, шочмо йылмына дене кином, мультфильмым войзаш, тиде пашалан кушкын толшо тукымым шӱмаҥдаш, — рашемда А.Иванова. — Чылажат кундем эшеат вияҥже, тӱзланыже, пеледше манын ышталтеш. Вет Унчо велыш корно шартышат чапле лийшаш, верысе калыклан каналташ культур пӧртым, а икшыве-влаклан тунемашышт школым чоҥен шукташ кӱлеш ыле.

Ныл кече жап моткоч поро шӱлыш дене эртыш. Мемнан «паша кечына» культур да искусство аланыште, киношто чапланыше еҥ-влак дене тӱрлӧ вашлиймашлан, мутланымашлан, мастер-класслан поян лийын.

Икымше кечын ме, семинарыш погынышо-влак, Унчо кундем мучко коштын савырненна. Уна-влаклан Тошто марий сурт-печыште кажне лукшо сӧрал чучын, нуно тиде але вес арверым савыркален-савыркален онченыт, акрет годсо тувырым, шымакшым чиен, воштончыш ончылно пӧрдыныт. Вакшыште шурно йоҥыштымым, мардежвакшын пашам ыштымыжым, апшатыште  кӱртньым таптымым ончашат оҥай лийын. А чодыра дене,  Шора эҥер воктенсе, купельыште чывылалт лекташат келшен.

Кас велеш, чыла участник толын шумеке, палыме лийме касым сылне музык почеш эртаренна. Морко посёлкысо культур да каныме полатын пашаеҥже-влак Лариса Эманова ден Алевтина Токташева мемнам тӱрлӧ семын модыктышт, мурыктышт, куштыктышт. Сылне сем пошкудо ялла мартеат шоктен, маныт, сандене ончаш толшо-влак шукынак погыненыт ыле.

Кокымшо кечын эрдене сценарийым чын возаш кӱлмӧ нерген пален налме. Тидын нерген Марий Эл тӱвыран сулло пашаеҥже, поэт Зоя Дудина  моткоч сайын каласкалыш. «Сценарийым возаш шочмо калыкетын историйжым сайын палыман», — манеш тудо.

А кечывал деч вара семинарым торжественно почна. Тушко тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министр Константин Иванов, Марий Эл правительстве председательын икымше алмаштышыже М.Васютинын  секретариатшым вуйлатыше Эдуард Чемышев, Йошкар-Олаште РФ йотэл министерствын представительствыже лӱм дене Андрей Утятин, В.Васильев лӱмеш йылмым, сылнымутым да историйым научно-шымлыше Марий институт вуйлатыше Евгений Кузьмин, Морко администраций вуйлатышын экономике йодыш шотышто алмаштышыже  Людмила Егорова да молат лийыныт.

— «Унчоfest» тений кокымшо гана Унчо кундемыште эртаралтеш. Тиде – кугу событий. Тыгай семинар-практикум ончыкшымат кином йӧратыше-влаклан эртаралтеш, — палемда Константин Анатольевич.  — Российысе моло регион дене таҥастарымаште, кино шотышто республикна шеҥгеке кодын. Вашке ме Марий Элын 100 ияш лӱмгечыжым палемдаш тӱҥалына. Сандене тидын вашеш ме художественный, документальный фильм-влакым ямдылышаш улына. А тиде форум кундемыштына кино искусствын вияҥдаш полшышаш.

Кас велеш Унчо клубыш калык кином ончаш погыныш. Семинарын икмыняр участникше Марий Турек гыч Иван Герасимов, Волжский район гыч Вера Акпатырева, Унчо гыч Эльвира Евгеньева, Алексей Иванов, Роберт Семёнов, Максим Александров, Шлань гыч Эдуард Оразаев, Звенигово район гыч (кызыт Эстонийыште ила) Татьяна Алыбина шке фильмыштым ончаш темлышт. Кажне паша ойыртемалтше: жанр, теме шотыштат. Нуным жюри аклен.

Автор-влакын пашашт тыгай номинацийыште палемдалтыныт:
Гран-при – Иван Герасимов («Мужыр корно»);
«Эн сай режиссёр паша» – Вера Акпатырева («Как прекрасен этот мир»);
«Эн сай сценарий» – Эльвира Евгеньева («Мустафа»);
«Эн сай музыкальный клип» – Роберт Семёнов («Муканай ял пайрем»);
«Эн сай оператор паша» – Алексей Иванов («Палыш»).

Кумшо кечын эрдене Унчо клуб воктеке, гармонь йӱк почеш кажныже вашкен.  Этнокультур комплекс вуйлатыше Алексей Иванов семинарын участникше-влакым пуйто тыге ик верыш чумыргаш ӱжын. Ты гана ВГТРК-ан «Марий Эл ГТРК» филиалжын директоржо  Станислав Маринин дене вашлиймаш оҥайын эртыш. Тудо йоча пагытше, журналистикыште, циркыште пашам ыштымыже, марий телевиденийыш логалмыже нергенат палдарыш.

РФ-н сулло, Марий Элын калык артистше, кумдан чапланыше режиссёр Василий Домрачев дене мутланымашна шуко жаплан шарнаш кодеш. Тӱрлӧ киношто сниматлалтмыж нерген  сайын радамлыш. «Кажне кече — тиде историй. Сандене кажне кечын войзен кодаш тыршыман. Тудо кызыт огыл гын, вес гана кӱлеш лийын кертеш», — ойла Василий Валерианович.

Семинар-практикум эртыме жапыште сценарист, психолог, прозаик, Озаҥ оласе кугыжаныш культур институтышто кинематографий да телевидений факультетын проподавательже Антон Шутов ден самырык режиссёр, ятыр фильмын авторжо Надежда Степанова эре пеленна лийыныт. Нуно кажне кечын мыланна тӱрлӧ теме дене мутланымашым, мастер-классым эртарышт. Нунын каласкалымышт гочак фильмым але сценарийым ыштымаште кучылталтше у термин-влак (таглайн, логлайн, синопсис…) дене палыме лийынна. Поро кумылан улмышт, шке пашаштым сайын палымышт мыланна пеш келшыш.

Россий сӱретче-влак ушемын еҥже Иван Богомоловын, культуровед, сценарист Татьяна Алыбинанат, профессиональный телеоператор Елена Зыкованат туныктен ойлымо шамакышт, поро ой-каҥашышт ончыкыжым кином войзымо але сценарий возымо пашаште кӱлешан лийшаш улыт.

Нылымше кечын эрдене Унчо села ӱмбалне кугу копшаҥге семын йӱкым луктын ала-мо чоҥештыле. Мо тугай? Чылан погынен, ӧрын онченна. Тиде Лена Зыкова квадрокоптер дене Унчо кундемын моторлыкшым войза улмаш. Сниматлымыжым экраныште ончымеке, чоннам куан кумыл авалтыш, вет йыр улшо пӱртӱсшӧ могай сылне! Калыкшат пашаче мӱкшла тырша!

Икманаш, ныл кече жап шочмо кундемыште моткоч оҥайын да пайдалын эртыш. Семинарыште ме кином сниматлыме але сценарий возымо шинчымашым веле огыл келгемденна, а икте-весе дене вашлийын мутланыме дене шӱм-чон поянлыкнам пойдаренна, йолташна-влакын пашаштым ончен куаненна.

— «Унчоfest-ым» эртараш полшышо-влаклан чылылан моткоч кугу тау! Ме вияҥына, кушкына. Унчо кундем мемнам шонаш, пашам ышташ, илыш дене тӧр каяш туныктыш, у пашалан кумылаҥдыш. Тугеже 2020 ийыште ме уэш «Ончоfest-ыште» чылан вашлийына! — палемдыш проектын авторжо Елена Иванова.

Алевтина Байкова,
«Марий Эл» газет.

Кидшер
Шонымашым ешараш