Марий (ожно черемис лӱм дене палыме лийын), республикын тӱп калыкше, финн-угор ешыш пура, мемнан эран I тӱжемий мучаште шочын. Тунамак тудо Хазар каганат кид йымаке логалын, варажым Юл Булгарий, Шӧртньӧ Орда да Озаҥ хан кид йымалне илен. Марий калыкын илыме кундемже кужу жап Касвел да Эрвел, славян да тюрк, христианстве да ислам коклаште талын кучедалме вер лийын.
ХVI курым покшелне Марий кундемым Руш кугыжанышыш ушымо. Ты жап гыч тудын илыш корныжо Российын, руш калыкын да элысе моло калыкын историйже дене чак кылдалтын.
Октябрь революций марте марий калыкын кугыжанышыже лийын огыл. Марий-влак Озаҥ, Виче, Угарман, Ӱпӧ да Екатеринбург губернийлаште верланеныт. Кызытат 670 тӱжем марий кокла гыч 324,3 тӱжемже веле Марий Эл Республикыште ила. Тыге лектын: 51,7 процент марий шке республик деч ӧрдыжтӧ ила; тышеч 4,1 процентше – Россий деч ӧрдыжтӧ.
Шарнаш кодшо кече-влак:
1920 ий кӱсӧ тылзын 4-ше кечыштыже Пӱтынь Российысе Пунчалым шуктен шогышо Рӱдӧ Комитет ден РСФСР-ысе Калык Комиссар Каҥашын декретышт почеш Марий автоном область ышталтын.
1936 ий теле тылзын 5-ше кечыштыже СССР Конституций дене келшышын автоном областьым Марий Автоном Совет Социалист Республик манын лӱмдымӧ.
1990 ий теле тылзын 22-шо кечыштыже Марий АССР-ысе Кӱшыл Каҥаш Республикын кугыжаныш суверенитетше нерген декларацийым приниматлен. Тушто Кугыжаныш Тисте, Герб, Гимн уло.
1991 ий мучаште президент должностьым пуртымо.
1992 ий ӱярня тылзын 22-шо кечыштыже Марий Эл Республик Россий Федерацийын моло субъектше дене пырля Федераций ойпидышеш кидпалым пыштен.
1992 ий сӱрем тылзын 8-ше кечыж гыч республик Марий Эл Республик маналташ тӱҥалын.