Настя Айгузан сылнымутшо

Настя Айгуза (Анастасия Айгузина) теле тылзын 31 кечынже 1989 ийыште Пошкырт Республике, Мишкан район, Тошто Кульчубай ялеш шочын. Яныш Ялкайн лӱмеш Чорай школышто, Марий кугыжаныш университетын Финн-угроведений институтыштыжо тунемын. Кызыт Тимофей Евсеев лӱмеш национальный тоштерыште наука пашаеҥлан тырша.
Анастасиян возымыжо у темым кычалме, техникым улаҥдаш тыршыме дене ойыртемалтеш. Эрвел ойын ямжым аралаш тыршымыже лудшын кумылжым савыра. 

Пӱрымаш деч от шыл

Пӱрымаш деч от шыл пыл коклаште,
Мо лийшаш – огеш эрте шулен.
Илыш корно возалтын копашке,
Мом ыштет, лач тыге гын пӱрен?

Куржшо еҥым ит кучо шылталыл,
Пиалан, сылне кечым сӧрен.
Кодшыж ден илен мошто пайдалын,
Мом ыштет, лач тыге гын пӱрен?

Чон шижмашым от шынде саскала,
Ок пелед тудо, сылнын йӱлен.
Корным кодо куан ден пиаллан,
Мом ыштет, лач тыге гын пӱрен?

Тый ит тошт вашталташ илыш корным,
Толкын вачын куржаш, юарлен.
Жап шумек шарналтет мунло ойым:
Илыман, лач тыге вет пӱрен.

Аваем

Аваем, воктекет шып пызналын,
Шинчаваш ойлымем чот шуэш.
Тынар жап кученам кумыл алым,
А чонем толкыналтын шортеш..

Пеш шуэн мый лиям пеленетше,
Пӧртылмек, тора корно вуча…
Тарватет муро семым… Йӱкетше
Йыр сеҥен, шӱмыштемже солна.

Мӱндыр корно чонем сымыстарыш
Ман ит шоно, авай, ит шонал…
Эрвел лыве жап толкын ден варныш,
Тора корныш тый таче ончал…

Шукертсек ойлынем, тоштын омыл,
Аваем, таушталын мурем:
Ош тӱняш изи суксыла тольым,
Тый улат аваем –
мый илем!

***
Йӱштӧ теле… Шортеш сылне шошо…
Кеҥеж тӱс шапалген, оралга.
Лач тыгак вашталтеш шеме-ошо.
Лач тыгак, огеш лий мӧҥгешла.

Илыш-корным ончал: йӱштӧ-шокшо.
Шинчавӱдлан перна куанат,
Пӧртылеш южгунам йомын кодшо,
Савырна памаш вӱд йогынат.

Ныжыл мут паремда сусыр чоным,
Йӱр почеш шонанпыл шогалеш.
Кайыккомбо каштан юзо корным,
Оҥ пелен аваем ӧндалеш…

У корнышто

Ик эрдене, чиялын пинчакым,
Лектынам мый пасуш кычалаш
Мардеж дене варналтше пиалым –
Сусыр чонлан у эмым муаш…

Ачалаш гын, ок лий тудо шкемын,
Муро йӱклан йӧршеш вес вашмут.
Ошылан вашталташ улшо шемым –
Адакат мыйын огыл… Вес мут…

Сусыр чон вет ок сӧрӧ пиалым!
У шижмашлан уке вий-куат.
У йолгорным почаш, поген алым
Ситалеш мо виемже, ала?..

Ой, уке, кепшалта ала-можо…
Кӧргӧ йӱк шылтален пелешта:
«Тый шоналте, молан еҥын чоным
Эмгаташ, кунам шкендын коршта?»

Да лектам кажне кечын эрдене
Пасу гочын у корным эртем.
Вашталтем мутым шонго куэ ден,
Пӱрышемлан ласкан туаштен.

Ыле…

Лиеш гын чоным кӱ йымак пышташ,
Мый тидым, товатат, ыштемак, ыле…
Шӱмемым луктын, эрелан шылташ
Лиеш гын, шукертак шӱдемак ыле.

Пуат шинчам кумен илаш –
Тетла ом поч мый тудым ыле.
Кава гыч кӱла чоҥешташ –
Волем тушеч лач йӱдым ыле.

Йӱкем пыта гын пӱтынек,
Шинчаш ончен палет тый ыле…
Полшаш йодат гын, тӱрыснек
Чыла вием пуэмак ыле…

Пӱртӱс чон вийым пӧлеклен,
Кучен шым шукто, шыле.
Ош Юмо илышым пуэн,
А мыйын кодо – ЫЛЕ…

Шӱлык ой

Ойлен колтем — нигӧ ок колышт,
Йомеш йӱкем мардеж коклаш.
Шортмем шуэш чон неле годым,
Кошкен пытен шинчавӱдат.

Мурен колтем гын ныжыл йӱкын –
Шокта йӱр йӱк, кӱдыртата.
Йомеш мутет куанле йӱдым –
Вучен ом шукто адакат.

Шонем, кунам кава лоҥгаште
Мый чоҥештем – мый йӱштылам.
А мландӱмбалсе чон коклаште
Молан адак, йолташ, йомам?

Нигӧ ок уж, ни ок шымате,
Ом кол лыжга ик мутымат.
Чонем, нигӧм мо от йӧрате?
Тылат мыят мо утенам?

Шинчавӱдан йӱр

Почам чонем, кумдан шаралын,
Шкет тылзе семын кеч улам.
Садер лоҥгаште кумылаҥын,
Чон почын пелештем: «Салам!»

Салам тӱня, кава, вӱд толкын!
Куш йомын улыда чылан?
Теҥгече вел кечан мур солныш,
А таче йӱр игечылан?!

Улам шкет писте гай чодыраште,
Йырваш пич тымык, йӧсӧ пеш…
Молан мемнан гын пӱрымаште
Эр кече огыл… Йӱр шортеш?

Йӧратенамак

Йӧратенамак: иктым пале –
Но тиде весе йылт шижмаш.
Коршта шӱмем – чон сусыр пале,
Садак ок йом йӧратымаш.

Ом керт нимом ыштен, ит сыре,
Шортеш чонем йӱран кастен.
Йодам шолем дечын: кеч кыре,
Шӱмем. Таҥемже вет йӱкшен!

Коклаштына эртен шем пырыс,
Тичмашым пелыгыч пайлен.
Она лий икте ынде тӱрыс,
Ала Юмак тыге пӱрен?

Шӱмем кӱлтка, йӱкетым колын,
Тый ий полат гае улат.
Кернак, мылам йӧршешлан йомыч,
Шортам…
Тек пиалан лият!

Илышем

Илышем – эртен кай(ы)ше теҥгечсе:
Ошкылам ӱмылемын шеҥгечше,
Кучынем, но ом керт адакат.
Илышем – эртен кайыше теҥгечсе,
Ок ончал веселан кечыжат.

Йомын эр, ныжыл йӱд пыл лоҥгаште,
Ӧндалеш йӱштӧ кид ден мардеж.
Шӱм-чонем кылмыктен ош чоҥгаште –
Ныжыл сем кӱрышталтын йомеш.

Куэрлаште шӱшка йылт шкет шӱшпык,
Кочо мурым мылам мо тушта?
Весела сем аршашыште шӱлык
Сай таҥемым мылам шарныкта.

Йӧратымаш тулото

Йӧратенамак тыйым, пале!
Шӱм-чон тулем ден когарген.
А кызыт мо? Коршта лач пале:
Шыч мошто мыйым шыматен.

Вучен лыжга шомакым, ойым,
Шып-тымыкым вел колынам.
Темленыс пӱрымаш вес корным,
Торалык торыш когыньнам.

Ме кызыт кок тул-кайык семын,
Чон ден чоҥештыл илена.
Шкет илыш, шӱлык кумыл дене
Шкеннам шкеак йӱлалтена.

Корно

Шер гай корно кия, кадыргалын,
Ошо-ошо, лум дечын яндар.
Шӱпык муро сӧра лач пиалым,
Но ты корныш мый таче ом кай.

Пӧртылаш тый шует шола кидым –
Сусыр чоным от эмле мут ден.
Шӱлыкаҥше шара-сур шинчатым,
Кеч каваре, ом керт мый монден.

Ом шылтале, ом йод, но ом мондо,
Йомын ынде пиал сравочна.
Тый кодат, а вот мыйым ош корно,
Шӱм йӱлен, тора век савыра.

Илышна – пуйто мужыр ош йӱксӧ.
Пырля огыл, посна шӱм кыра.
Лек эрдене, солна тудын йӱкшӧ —
Йомшо чоным кычалын мура.

Ӱмыреш аралем ты шижмашым,
Сото корным тылат пӧлеклен.
Тыланем поро чоным, пиалым.
Лош илаш Юмынажак пӱрен.

Эртен кодшым

Эртен кодшым лиеш пӧртылташ гын,
Мый ту кечыш, колат, пӧртылам!
Вашлиям тыйым шокшы, ӧндалын,
Кеч ик тат воктенет ошкылам.

Ом вашталте нимом: неле-йӧсым,
Чыла угыч пырля эртена.
Тек кора келгынрак сусыр чоным,
Кеч ик татлан пырля лийына.

Раш коеш: илыш корнына икте,
Но ме коктын туп ден шогена.
Пӧртылташлан чыла — акше шерге:
Шулен йомын пиал корнына.

Переген она мошто пиалым,
Илышнам тышке-туш кышкена.
Муынат гын, йолташ, кумыл ямым,
Аралаш тудымат вашкыман.

Зоя Глушкова ямдылен.

Кидшер
Шонымашым ешараш