Алёна Иванова: Келге шинчымаш эн шерге

Массовый информаций средство-влак кокла гыч пытартыш жапыште телевидений ончыл верыш лектын толеш. Калык канде экран гыч передаче-влакым утларак онча, ӱшана, кокытелана, шкем вес семынрак кучаш кумылаҥеш. «Лач тыгай лийшаш демократий саманыште СМИ» манме шонымашын илышыш пураш тӱҥалмыже ынде чынак шижалтеш.
Тачысе шонкалымашем Марий телевиденийын пашажым кумданрак ончыкташ шонымаш дене огыл шочын. Вет 50 утла ий жапыште тудын уста коллектившын ямдылыме передачылаж гоч марий калыкна шуаралтын, ятыр ончыл опыт дене палыме лийын да тудым илышыш пурташ, ситыдымашым шылталыме дене ончыко каяш, культур поянлыкшым кумдаҥдаш, вияҥдаш тунемын.  Икманаш, телевидений калыкым ончыко, у сеҥымашыш наҥгайыше вий улмо задачыжым сайын шуктен да кызытат удан огыл шукта.
Кеч-могай телепередачымат ямдылымаште, тудым эфирыш лукмаште кугу усталык группо пашам ышта. Волгыдо шонымаш дене ямдылыме передаче-влак Марий телевиденийын эфирыштыже шагал огыл вашлиялтыт. Нуным чолга, келге шинчымашан самырык редактор (корреспондент), режиссер да оператор-влак группо тыршен ямдыла. Сандене тӱрлӧ конкурсышто нунын ямдылыме телепередаче, телеочерк да посна сюжет-влак чапле наградыла дене палемдалтыт. Нуным ямдылымаште, эфирыш лукмаште режиссер Валентин Кудрявцевын, телеоператор Сергей Камышкинын, уста корреспондент Нина Бельскаян лӱмыштым ойырен палемдем гын, нимыняр йоҥылыш ом лий.
Телепередачылам тӱткын ончышо-влак ик тыгай чолга тележурналист семын пытартыш ийлаште Алена Иванован лӱмжым ойырен палемдат. Тӱҥалтыштак тудым шкеж дене палдараш кӱлеш, очыни. Вет телепередачылан ойырымо кӱчык жапыште да тудыжат йӧнан огыл пагытыште эфирыште лектеш гын, чыланжак огыл йӧратыме тележурналистын илыш корныжым пален налын шуктат. Сандене тиде чырым кораҥдыме шот дене чолга ӱдырын кӱчык, но волгыдо илыш корныжым ончыкташ тыршен ончем.
Елена Александровна Иванова коло кандаш ий ончыч Волжский районысо Памашэҥер ялеш шочын. Сотнур кыдалаш школышто тунеммыж годымак ӱдыр шочмо йылмын сылнылыкше дене кумылаҥын да журналист пашаште шке шинчымашыжым ончыкташ шонен пыштен Куд ий ончыч Марий кугыжаныш университетым тунем пытарен, журналистике аланыште тыршаш тӱҥалеш. Паша верым вашталтыде, кызытат «Марий Эл» кугыжаныш телевизионный да радиовещательный компанийыште (ВГТРК-н филиалже маныт) тырша. Тӱҥалтыште Алена Иванова (журналист псевдонимже ынде чын лӱмыш савырнен толеш) увер редакцийын корреспондентшылан ышташ, опытым погаш, шинчымашыжым пойдараш, кундемнан тӱрлӧ районыштыжо лийын, кажныжын экономике, культур ойыртемжым сайын пален нале. Газет лукмаште тыршыше пашаеҥ-влак шке коклаштышт чучкыдынак «строка», «колонка», «загон» да моло терминым кучылтыт гын, телевиденийыште «хронометраж», «видеоряд», «звукоряд», «титр», «субтитр» да молат йоҥга. Тыгай ойыртемлан ӱдыр вашке тунем шуо.
Самырык специалистын эше ик нелылыкым сеҥымыж нерген ойырен палемдаш кӱлеш. Оптимизаций политикын илышышкына кумдан шыҥымыжлан кӧра Марий телевиденийын («Марий Эл» ГТРК-м кӱчыкын тыге манына) службылаштыже, поснак увер редакцийыштыже, марлат-рушлат передачым ик еҥак ямдылаш тӱҥале. Тележурналист-влакын пашаштым тӱткын эскерыше еҥ гына тидым умылен кертын. Вет марий ӱдыр-влак Людмила Васютинан, Алена Павлован але Алена Иванован рушла ямдылыме уверыштым вес еҥын, руш корреспондентын эфирыш лукмыж деч ойырен кертын огынал. Тидлан нуным саламлаш гына кӱлеш. Южо кундемысе семын кок йылме дене мутланен, возен але передачым ямдылен кертмылан мемнан денат ешарен тӱлаш тӱҥалыт гын, эшеат сай лиеш ыле. Но тидыже… йӧршеш вес йодыш.
Опытым погышо самырык пашаеҥ коллективыште вигак шке шинчымашыже, чулымлыкышо, пенгыдылыкше дене ойыртемалташ тӱҥалеш. Тудын ямдылыме кажне сюжетым коллегыже-влак летучко манме погынымаште сай могырым шылтыде палемдат. Тидыже ӱдырым эшеат кугу форман передачылам ямдылаш тӱҥалаш кумылаҥда. Тыге Алена Ивановам национальный вещаний службын корреспондентшылан кусарат да тӱҥ шотышто калыкын йӧратен ончымо «Пошкудем» передачым ямдылаш ӱшанат.
– Кугурак произведенийым ямдылаш, тыге шкемын усталыкемым тергаш шонымаш ушышто эре пӧрдын, – каласкала ӱдыр. – Опытан йолташ-влак дене каҥашен, нунын ой-каҥашашыштым шотыш налын, ӱмаште «Кугу Корка але Виче кундемын пӱрымашыже» видеофильмым ямдылаш пижым. Режиссер семын Радислав Ахмадуллин полшыш да оператор сомылым Марий Эл Республикысе тӱвыран сулло пашаеҥже Сергей Камышкин шуктыш. Коло куд минут шуйнышо видеофильмыште «Кугу Корка» марий легендым тачысе жапыш кусараш, кызытсе Киров кундемысе марий-влакын илышышт, нунын ончыклыкышт нерген шонымашым ончыл планыш лукташ тыршенна.
Поро шонымаш дене ямдылыме видеофильм (публицистике сынан видеоочерк манашат йылме савырна) ончышо-влакын шинчашкышт койде кертын огыл. Тудо калык коклаште кугу мутланымашым тарватен. Тыге кодшо ийын майыште калык усталык, калык тӱвыра да этнографий дене Йошкар-Олаштына эртарыме видеофильм-влакын визымше Всероссийский фестивальыштыжат тудым «Эн сай оператор паша» номинацийыште кокымшо степенян премий дене палемдыме да автор-влаклан лауреат лӱмым пуымо. Тиде фильмымак августышто пошкудо Башкортостанын рӱдолаштыже, Уфаште эртыше «Голос Евразии» национальный вещаний II Всероссийский фестивальыш ончаш лукмо. Усталык таҥасымаште 300 утла паша лийын. «Эн сай публицистический программе» номинацийыште марий телевизионщик-влакын пашаштым кӱкшын аклыме.
Самырык тележурналистын усталыкше эре кушкын толеш. Тудо кеч-кунамат кугурак йолташ-влак дене каҥашен, ик шонымашыш шумеке гына передачыжым эфирыш луктеш. А ямдылаш шичме деч ончыч ойырен налме йодыш дене шуко литературым лудеш, энциклопедий сынан мутер-влакым лаштыкла, Интернетыште пургедеш. Сандене тудын ямдылыме передаче-влак марла чын чоҥалтыт, тушто «йытыным тӱредыт», «гармоньым модыт», «силослан массым такыртат» але «Касвел Осетий», «Ӱлыл Новгород» манме йоҥылыш шомак ок йоҥго. Лач тидын дене да келгын шонкалаш кумылаҥдымыж дене шерге марла ямдылыме передаче, кажныже калыкын кумылжым савыра. Тыгай передачым ончышо-влак тауштен серышым возат, телефон дене ятыр гана йыҥгыртат. Тидыже Аленам пашам эшеат кугу нӧлталтмаш дене ышташ кумылаҥда. Тыге ӱмаште сентябрьыште шочын «Кӧтремъ» видеоочерк. Тудо апшат-художник, кӱртньым таптыше Николай Тимофеевын усталыкшым почын пуа. Кӱчык, улыжат индеш минут хронометражан материалыште Иван Грозный жапыш пӧртылаш, тудын руш огыл калык-влаклан апшат пашам ышташ чарымыж нерген каласкален шукташ да тачысе волгыдо пӱрымаш дене кумылаҥын тыршыше еҥын мастарлыкшым почын пуаш тележурналистлан шуко тыршашыже кӱлын. Арам огыл тиде видеофильм Россий Федерацийын Финн-угор тӱвыра рӱдерыштыже ончыкталтын. Конкурсыш пурышо 42 паша коклаште Алена Иванован «Кӧтремъ» видеофильмже икымше верым налын. Умбакыже – у сеҥымаш. Тиде ганаже фильм шочмо республикыште награде дене палемдалтын, марий калыкнан илыш-йӱлажым кумдан почын пуышо очерклан шотлымо.
Кычалше эре уым муэш. Тиде шонымаш самырык коллегемын усталык корныжым почын пуымаште тӱҥ верым налеш манын кокытеланыде каласем. Вет кеч-могай пашаштат жапым эртараш, пашадарым налаш манме кумыл дене коштшо-влак вашлитялтыт. Но улыт тыгай еҥ-влак, кудышт паша ойыртемым келгын пален налаш, пайдалыкшым нӧлталме корнылам кычалаш тыршат. Тыгай-влак радамыш Алена Ивановам пуртем гын, йоҥылыш ом лий. Шонымашемым ӱдырын пытартыш жапысе усталык сеҥымашыж дене пеҥгыдемден, тений лекше «Юмын пӱрымӧ вольык» видеофильмже нерген ойлынем. Фильмын тӱҥ геройжо – шорык, мифологический вольык. Марий калыкна тудым Юмылан пуэн, неле паша деч вара шӱшкылын, шылжым шке шолтен кочкын, коваштыж дене вургемым урген, чиен. Чыла тидын нерген видеоочерк гыч моткоч кумдан да рашын каласкалыме. Кугу верым марий калык йӱла-влаклан ойырымо, кундемнан поян пӱртӱсшым почын пуымо. Арам огыл тений июльышто Хакассий Республикын рӱдолаштыже, Абаканыште эртыше «Голос Евразии» национальный вещаний III Всероссийский фестивальыште «Юмын пӱрымӧ вольык» фильм лӱмын ыштыме пӧлек дене палемдалтын.
Журналист паша куштылго огыл. Тиде корным ойырен налынат гын, кораҥдегеч тудын дене ошкылман. Шуко чаракым вашлият гынат, сеҥен лекташ эн ончыч келге шинчымаш полша. Тудыжым пойдараш тӱрлӧ йӧным кучылташ лиеш. Но эн келшышыже, мутат уке, тунеммаш. Поро еҥ дене вашлият, ой-каҥашыжым колыштат, Интернетым лаштыклет, книгам, журналым лудат, телепередачым ончет, радиом колыштат – тунемат. Тиде шерге шонымашым илышыш шыҥдарымаш кумыл изинекак, ача-ава дечак толеш, школышто пойдаралтеш, вара семын шӱм-чоныш пура, илышын ойыраш лийдыме ужашышкыже савырна. Тыге кушмо корнышто шинчымашын эн шергакан улмыжо пеҥгыдемдалтеш. Тидым самырык тележурналист сайын умыла да эре тунемеш, тыршен пашам ышта, мер илышыштат ойыртемалташ жапым муэш.
…Телеэкран чӱкталтеш. Марий сем почеш «Пошкудем» передаче тӱҥалеш. Вӱдышӧ, порын саламлалтын, кундемыштына лийше поро паша, чапланыше еҥ дене палдара, историйым лаштыкла, ончышын кумылжым савыраш йӧршӧ татла дене шонымашыжым пойдара. Тудым самырык тележурналист Алена-Елена Александровна Иванова ямдылен да эфирыш луктын. Тудлан пашаштыже у сеҥымаш-влакым тыланена.

Борис Редькин

Кидшер
Шонымашым ешараш

  1. Антон

    Хотя ни слова не сказано о том, что Алена представлена соискание высокого звания лауреата марийской молодежной премии имени Олыка Ипая, она заслуживает этого. Я слежу за ее передачами. На мой взгляд, созданные ею видеоочерки и фильмы вызывают у зрителей живой интерес. Такое глубокое осмысление истории и описание настоящей жизни родного народа удавалось показать не многим в Марийском телевидении. Благодаря мастерству и таланту молодого тележурналиста, я узнал очень много хорошего о моем марийском народе. Чувствуется прекрасное знание журналистом «кухни» телевидения. Все это подтверждает мое мнение о том, что она достойна признания её лауреатом премии имени Олыка Ипая.
    Благодарю за плодотворное творчество и желаю ей дальнейших творческих успехов.

    Ответить