Марий калыкын кочкышыжо ойыртемалтше сынан. Кажне пайремлан, кумалтышлан, тоштыеҥ ушташлан шкешотан чес ямдылалтеш, а моло кечын тыгай сийым погат.
Ожныракше тамле кочкышым ышташлан сакырым огыл, а утларакшым мӱйым кучылташ тыршеныт, вет кажне гаяк еш мӱкшым ашнен. Кугезына-влак моткочак патыр, таза кап-кылан лийыныт, шке кундемыште шочын-кушшо пакча-саска, яндар южан чодыра лоҥгаште лӧзаҥше тӱрлӧ емыж тидланже кугун полшен поген, витаминлан поян моло саскамат шапашленыт.
Марий яллаште вольыкым эреак шуко ашненыт да кызытат ашнат. Тыгеже шке ашнен куштымо вольык да кайыквусо шыл, ӱй, мӱй, шӧр-торык гыч ыштыме сий ӱстембалне эреак пушланен шогат. Кочкаш кинде ситыже, илыш тыныс лийже, йырваш порылык шӱлыш озаланыже манын, марий-влак кумалтышым эртарат.
Кажне кумалтыш эрдене эр, кече лекмеке, озакува ӱстембаке ош шовычым шара, тушко кумалме неран киндым да мелна кышылым вераҥда, вара тичмаш кинде сукырым, эгерчым, ӱян туарам, туара ӱмбаке ший надырым (кайыкше дене кӱшкӧ лийже) ӱй кӱмыжым, мӱйым, кӱмыжеш шӱрашым, туржмо йыра кӱмыжым, леҥеж дене пурам поген шында. Тыгай сийым так арамлан огыт ямдыле. Тӱҥ кинде – тиде кумалме кинде, а нер – кумалме киндын палыже, тудо кӱшкӧ оварген кӱза, Юмо дене кыл семын палдырна. Тамлын пушланен шогышо мелна айдемын пушкыдо кумылжым ончыкта. Кумалтышлан тичмаш кинде сукырым, эгерчым, туарам ӱмбала пыштат. Тыште кинде – мландым, туара – ош кавам, а нунын коклаште эгерче кава – кава ден мланде кокласе илышым ончыктат. Илыш-пӱрымаш шоҥешталтше пура семын оварген шогышо лийже манын, пурам шке пакчаште ончен куштымо йошкарушмен дене шолтат. Кажне кумалтыштыштше але пайремыште чӱктымӧ сорта илышын рӱдыжӧ семын ончыкталтеш.
Кугезына-влак кажне пайремлан тыгак мелнам кӱэштыныт, шӧр-торыкан, кайыквусо але чодыра янлык шылан чесым ямдыленыт, пурам шолтеныт. Южо пайремлан посна ойыртемалтше кочкышым ямдыленыт. Мутлан, Шорыкйоллан кыне сай шочшо да кужу лийже манын, кыне нӧшмӧ дене ыштыме оварчыкым ямдыленыт, Кугечылан да Агавайремлан чыла тиде сий дене пырля ончыкылык илыш-пӱрымаш чевер лийже манын, чыве муным чевертеныт, тӱрлеман когыльым ямдыленыт. Марий-влак вургемыштат мотор тӱрым тӱрлат. Чевер муно тӱрлӧ осал зиян, тул йып деч арален налаш полша, эше тудо еш илыш тӱрлӧ лийже (ешыште икшыве лийже) манын кучылталтеш.
Кажне айдеме вес тӱняшке кайыше родо-тукымжылан пошкудыжлан, палымыжлан, волгыдышто коштшо манын, пайрем кечынышт сортам чӱкта. Уштен пелешташлан илыше-влаклан ӱчым ынышт ыштыл, шып лийышт манын, кол дене тӱрлӧ чесым ямдылат.
Мӱй – Юмын изи кайыкшын – мӱкшын сийже. Ме чыланат палена: Юмо ты тӱнясе калыкымат, тоштыеҥ-влакымат кучен шога, а колышо ден илыше коклаште кыл мӱй гочат шижалтеш. Арамлан огыл калыкыште ой коштеш: «Мӱй дене уштен пелештет гын, тоштыеҥлан шуэш».
Пайрем, кумалтыш але тоштыеҥым уштымаш муно гыч ямдылыме сий деч посна эртен огыл. Мутлан, Агавайрем ден Кугечылан муным чевертеныт гын, вес тӱняш кайыше-влакым пелештен ушташлан салмамуным ямдыленыт, а тыгай кечын да пайрем годымат пулашкамуным кӱэштыныт.
Вячеслав Мамаевын «Мари юмынйӱла да пайремвлак» книгаже почеш. Книга нерген пален налаш.
«Ончылшовычым ӱшталына!» рубрике… Ончаш »